PATRİSTİK FELSEFE

YENİ-PLATONCULUK

 

 

 

İsa Mesih’den Sonra Greko-Romen Düşünce

 

             İsa Peygamber miladı Yahudi Tarihi’nde, Batı Tarihi’nde hem de Genel Dünya Tarihi’nde önemli bir dönemeçtir. Bu üç önemli dönemeci üç ayrı biyografi serisi içinde ele alacağız:

            a)İsrail’e Üflenen Ruh,

            b)Müjde’nin Latin Yankısı

            c)Medine’ye Doğru Dünya’nın İstikameti (Doğu -Mazdek, Mani- ve Ümmül-Qura)

 

I

İsrail’e Üflenen Ruh

 

 

Aristobulos, İskenderiye’li

MÖ 100 lü yıllar

 

             Yahudi düşünürü.. Yahudi Teolojisi’yle Grek Felsefesi’ni uyuşturmaya çalıştı. Çağının Greklerine Tevrat’ı öğrettiği ve tüm bilgeliğin Yahudi kaynaklarından doğduğunu ispatlamaya çalıştı.

             Düşüncelerinde Pythagoras-Platon-Aristoteles karması etkiler vardır.

 

         

 

 

             Mısır’lı düşünür.. Ünlü Gnostikler’dendir.

    Dünyadaki kötülüğün nedenini araştırdı. Hristiyanlık ile savaştı. Efesos’ta Saint-Johannes’le karşılaştığı söylenir. Johannes O’nu görünce öğrencilerine: ‘Bina yıkılıp altında kalmadan hemen buradan çıkın’ diye bağırmış. Pavlus de ünlü Mektuplar’ında O’nu kötüler.

             Öteki Gnostikler gibi, Hristiyanlığın dinsel yoğunlaşmaya yol açan ilk yıllarında usculuğu temsil eder. İsa’nın Tanrı’nın değil, Meryem’le Yusuf’un oğlu olduğunu ileri sürdü.

 

Alkinos (Alcinonus)

MS I.yy 

 

             Grek düşünürü..

             Platoncu’dur. İskenderiye Okulu’nda yetişmiş, Platon’la (ö.MÖ.347) Aristoteles’i Doğu Düşünceleri’yle bağdaştırmaya çalıştı.

 

 

Yosefus

0037-0105

 

Yahudi        Tarihçisi.

             Eserinde İngiltere Manchester Üniversitesi’nin Kutsal Kitap İnceleme ve Yorumu Kürsüsü Prof. Bruce, F.F., nin nakline göre İsa Peygamber hakkında şu bilgi yer alır:

             ‘Bu zamanlarda İsa adlı bir adam vardı, eğer O’na adam demek doğruysa.. Çünkü O, şaşılacak işler yapan bir kişi olup, gerçeği sevinçle kabul edenlerin öğreticisiydi. Yahudilerin ve Paganların (Yahudi olmayanlar) birçoğunu kendi tarafına çekti. O’nun Mesih (beklenilen kurtarıcı) olduğuna inanılıyordu. Pilatus da, aramızdaki ileri gelenlerin önerisine uyarak, O’nu çarmıha gerilmek üzere mahkum edince, daha önceden O’nu sevenler Kendisini terketmediler. Çünkü O, çarmıha gerilmesinden sonra 3.günde tekrar onlara diri olarak görünmüştür; nitekim Allahın diğer Peygamberleri de O’nunla ilgili onbinlerce başka şaşılacak şeyleri önceden haber vermişlerdi. Adları İsa Mesih’ten alınan Mesihciler (Hristiyanlar) nesli de bugün bile tükenmiş değildir.’

             Yine Talmud’da İsa’dan ‘İsrail’de bir günahkardı, bilgelerin sözlerini hor gördü, halkı baştan çıkardı ve sihirbazlık etti.’ şeklinde yer alacaktır. Talmud’a göre ‘İsa, ne Musa’nın yasasından bir şey kaldırmak için ne de ona bir şey ekleek için geldiğini söyledi. Fısıh bauramı arefesinde asıldı.’

 

             Bibliyografya:

    -*Bruce, F.F., D.D., F.B.A.. ,İncil Nasıl  Yazıldı[2]

 

 

Plutarkhos, Kaironeia

50-125

 

             Grek düşünürü. Fransızlar Plutarque olarak yazarlar. Felsefe Tarihi’nde Atina’lı adaşından ayırmak için Kaironeia’lı olarak anılır.

             Bioi Paralleloi adlı eseriyle ünlüdür. Biyografi yazarı olarak Antikçağ’ın en sağlam kaynaklarından biridir.

             Biyografileri bir Grekli’yle bir Romalı’yı karşılaştırarak yazmıştır. Bu nedenle de eserler Paralel olarak nitelenir. ‘Çok başarılı ve tatlı bir anlatımı var ‘ denir.

 

             Eserleri:

             -Bioi Paralleloi (Yaşamlar ),

             -Bütün Eserleri (Opera Omnia) Grekçe ve Latince olarak Reisle tarafından yayınlandı. [3] Felsefe Tarihi açısından da değerli bir kaynak olan eserleri hemen her dile çevrilmiştir. [4]

             -İdealist yapıda olan Ethika ile ilgili eserleri de bir Ahlak Tarihi niteliğindedir.

 

    Bibliyografya:

    -Die Quellen Plutarchs in den Biographien der Römer, Peter, [5]

    -Leben, Schriften und Philosophie der Plutarch, Volkmann, [6]

    -Plutarch und die Griechische Biographie, Uxkull, [7]

    -Plutarch, Hirzel, [8]

    -Plutarkhos, Ziegler, [9]

    -Zur Relativen Chronologie der Parallelbiographien Plutarch, Stoltz, [10]

 

 

Cerdon

100 lü yıllar

 

             Yahudi Düşünürü.. Ünlü Gnostikler’dendi.

             Suriye’de doğdu. Roma’da yaşadı. Hristiyan oldu ve Papazlık ederken gizlice Hristiyanlığa aykırı öğretisini yaydı. Sonunda Hristiyanlıktan kovuldu.

             İyilik ve kötülük olmak üzere iki ilke önerdi ve dünyanın kötülük ilkesince yaratıldığını ileri sürdü. Marcion’u yetiştirdi.

 

 

            

 

VALENTİNZM

 

İsa’nın her şeyi çıktığı asla döndüreceğine inanan mezhep. MS.100 lü yıllarda yaşayan Mısırlı Gnostik Valentinus’un Türümcü Panteizmi ile Hristiyanlığı bağdaştırmaya çalışanlar, özellikle 1100 lü yıllarda bu adla anılacaklardır. Türümcülük, Platon’dan (ö. MS 347) gelir. Osmanlıca’da sudur ve uruç deyimleriyle dile getirilmiştir. Bir başlangıçtan çıkıp gene o başlangıca dönme, demektir. Tasavvufta kavs-i nuzul diye anılacaktır. Bu anlayışa göre her şey mutlak olan hiçlikten türemiş (Türümcülük)’tir, gene o hiçliğe dönecektir. Valentinus bu türemeyi aion adını verdiği üçlü yayılmalarla dilegetirmiştir, en üstün olan aion İsa bu yayılmayı toplayıp aslına döndürecektir.

 

 

Valentinus

MS ö.161

 

             Mısır’lı Gnostik.  İskenderiye Gnostikleri’nin büyüklerindendi.

             Önce İskenderiye’de daha sonra 140 lara doğru Roma’da ders verdi.

             Gnostikler, Antikçağ Grek Felsefesi’ni Mistisizm ve Hristiyanlıkla kaynaştırmaya çalışırlardı. Bu düşünürler özellikle Platonculuğu, Pythgarorascılığı, İlkçağ’ın Mistik dinlerini, Yahudiliği ve Hristiyanlığı, Putperestliği, eklektik bir şekilde kaynaştırdılar. Ama egemen görüşleri Emanasyonist Panteizm’dir.

             Valentinus’un Gnostikler arasında özel bir yeri vardır. Öğretisi Valentinizm adıyla anılır. Okullaştı ve Ptolemaios, Heraclius gibi öğrencilerince dünyaya yayıldı.

             Öğreti, 1100 lü yıllar Hristiyan mezheplerinin en ünlüsüydü.

 

 

Nag Hammadi Kütüphanesi

ve 27 Pavluscu Kanon

 

             Matta 60, Markus 58, Lukas 61, Yuhanna İncili ise 90 yıllarında yazıldı.

             27 Kitabın İsa’nın dili olan Aramice değil de Grekçe yazılmasının 2.sebebi vardır.

1.Alexandros’un fetihlerinden beri (MÖ 336-323) Filistin, Helenistik dünyanın bir parçası olmuştu. Anadili Aramice olan Filistinliler bile, o zamandan sonraki kuşaklarda Helenistik kültürün birçoğunu benimsemişlerdi. Din ya da yurtseverlik nedeniyle birçok kişi Grekçe konuşmamayı tercih ettiyse de, o dili iyi anlayabilirlerdi. Filistinli Yahudiler’in çoğu herhalde İbranice’de anlarlardı; ancak kutsal bir dil sayıldığından, evden veya çarşıdan daha çok Sinagog’da kullanılırdı. Yuhanna 19/19-20 de geçen İbranice ile Aramice kastedilir: Burada İsa’nın çarmıhta başı üzerinde asılan suç yaftasında ‘Yahudilerin Kralı’ sözünün İbranice, Latince ve Grekçe yazıldığı anlatılır. (s.19)

2.Yeni Ahid’in ayrı ayrı kısımlarının hepsi MS 100 lü yıllara kadar Grekçe yazılmıştı. Bu kısımların bazılarını derleme süreci, 1.yy.ın sonuna doğru başladı ve 100 lü yıllarda devam etti. 100 lü yılların başında 2 önemli derleme yapıldı: 1. 4 İncil derlemesi, 2.Pavlus’un Mektuplarının derlemesi. Bu 2 derleme arasımdaki bağlantıyı sağlayan ve onları tek bir derleme oluşturmak üzere bir araya getirende Rasullerin İşleri Kitabı oldu. Bu yazı, İncillerde sözü edilen olaylar hakkındaki anlatımın sadece devamı değildir, aynı zamanda Pavlus’un ilk mektuplarını anlama imkanı sunmaktadır. (s.22)

 

             Kıptılerin bu Kütüphanesi 1954 de Yukarı Mısır’da aynı adla anılan yerde bulundu.

             Kütüphane’de  100 lü yılların ortalarında Grekçe yazılı olan Mesihci kitaplardan birkaçının Kıptice çevirileri vardı. O kitapların bazıları Valentinusçular Tarikatı’nın üyelerince yazılmıştı. Genel Hristiyanlıkça dışlanan bu tarikatı’nda aynı Yeni Ahid metnini kullandıkları anlaşıldı. (s.23)

             Ms 170 yılına ait olan Muratoni Kanon’u bugünkü 5 kitap dışında kalan Yeni Ahid kitaplarının listesini vermektedir. Bazı yerleri çürümüş olan Muratori Kanon’unun belki diğer kitaplarırıda kapsadığı sanılır. (s.27).

 

Bibliyografya:

             -*Bruce, F.F., D.D., F.B.A.. ,İncil Nasıl  Yazıldı[13]

 

 

Antonios Polemon

88-144

 

             Grek düşünürü..Sofist.

             İmparator Hadrianus’un gözdesiydi. Hitabet Okulu açtı. Okulu kadar Gösterişli bir hayat sürmekle ünlüdür. Halkı aşağı görür ve kendisini İmparatorlar ile eşit sayardı.

             Fizyognomi Kitabı O’na maledildi. Bu eserde Hadrianus ve çağı üstüne önemli bilgiler varmış.

 

 

Aleksandros, Ege’li

MS I.yy 

 

             Grek düşünürü.. Aristotelesci.

             Alexander Aegeus, Neron’a öğretmenlik etti. Adı, ünlü Kategoriler’i onaranlar arasında sayılır.

 

 

Ammonius, İskenderiye’li

MS I.yy 

 

             Grek düşünürü. Aristotelesci ve Septik..

             Ünlü Plutarkhos’un öğretmeni. Atina’da Felsefe okuttu. Platon’la (MÖ.347)  Aristoteles’i (ö.MÖ 322) uzlaştırmaya çalıştı.

             Hayatı üstüne öğrencisi Plutarkhos’un yazdıklarından başka bilgi yok. Çağında sevildiği-sayıldığı anlaşılıyor.

 

             Eseri:

             -Mısırlılar ve Kurbanlar , O’nun olduğu sanılıyan bu eser çok sonraları bulundu.

 

 

Apollonios,İskenderiyeli

MS I.yy 

 

             Grek düşünürü.. İskenderiye’li.. Sofist, Hatip. Gramer bilgini.

             Roma’da dersler verdi.

 

 

Apollonios,Tianalı

MS I.yy 

 

             Grek düşünürü.. Tiana’lı.

             Karışık ama ilginç bir kişiliği vardır.

             Pythagorasçılığın, Peygamber  çizgisine yücetilen ve birkaç yüzyıl boyunca bir Tanrı gibi kutsanan, son düşünürlerinden. Kendisine ‘yere inmiş Tanrı’ denilmiştir.

             Pythagorasçılığın mistik büyüsüne, O’nu daha da masallaştıran, yenilikler kattı.

             Kan görmeyi sevmezdi, bu yüzden kurban geleneğini yasakladı. ‘Tanrı’nın hiçbir şeye ihtiyacı yoktur, Tanrı’yla insan arasına giren ne varsa tümüyle kirli şeylerdir’ der.

             Paganizm’e ruhsal bir anlam kazandırmaya çalıştı. Buna karşın bir hayli maddeci düşünceler de ileri sürdü. Örneğin: yaşam ve  ölümün, maddenin biçim değiştirmesinden ibaret  bulunduğunu ileri sürerek, madde yoğunlaşır hayat olur, seyrekleşir ölüm olur, diye düşünmektedir.

 

             Eserleri:

             Eserlerinin toplubasımı Latince olarak Venedik, Kolonya, Paris’te bir çok kez yayımlandı. Fransızca çevirisi Blaise de Vigenere yaptı.[14]

             -Kurbanlar Üstüne,

             -Yıldızlar Aracılığıyla Geleceği  Bilmek Üzerine,

             -Vasiyet,

             -Pythagorasın Hayatı,

             -Apologogiae,

             -Mektuplar,

 

 

Attalus

MS I.yy 

 

             Grek düşünürü.. Stoacı.

             Roma’lı düşünür Seneca’nın öğretmeni. Seneca tarafından övülmüştür.

 

 

Basileides

MS I.yy 

 

             Grek düşünürü.. Stoacı. Hayatı üstüne başka bilgi yoktur.

 

 

İambulos

MS I.yy 

 

              Grek düşünürü..

             Düşünür olmaktan çok tüccardı. Sicilya’lı Diodoros, tropikal bir adada eşitlikçi bir toplum kuran Heliopoliten’lerin ülkesini anlatan bir öyküsü olduğunu söyler.

             Sözde bu adaya (Platon’un Atlantid’ine benzetilen bu tropikal adanın adı Fortün olarak gösteriliyor) gitmiş. İambulos; Morus, Campanella, Cabet vb. gibi birçok ütopist toplumcular’ın  ilkidir.

             Diodoros’un bildirdiğine göre İambulos’un bu eseri bir çok köle ayaklanmasına (örneğin, Suriye’de Eunus, Asya’da Aristonikhos önderliğindeki ayaklanmalar) esin kaynağı olmuş, Platon’un ütopik Devlet’i de az çok bu niteliği taşır, ama  insanların eşitliğinden çok, sağlam bir devlet kurma amacını güder. Bu nedenle İambulos eşitlikçi toplumcular’ın ilki sayılır.

 

 

Menephylus=Menefillüs

MS I.yy 

 

             Grek düşünürü.. Atina’da Aristotelesci Okul’un Başkanlarındandı. Kendinden sadece Plutarkhos bahseder. Hakkında başkaca bilgi yok.

 

 

Moderatus

MS I.yy 

 

             Grek düşünürü.. Roma’da yaşamış bir Yeni-Pythagorascı..

             Porphyrios Pythadoras’ın Hayatı adlı eserinde O’ndan söz eder. Platon’la (ö. MÖ 347) Aristoteles’i (ö. MS 322) bile Pythagorascı sayar. Matematiğe dayanan Mistikliğiyle O’nu İskenderiye Okulu’nun öncüsü sayanlar vardır.

             Vacherot ve Ravaison gibi Fransız Metafizikçiler O’nu överler.

 

 

Potamon

MS I.yy 

 

             Grek düşünürü.. İskenderiye’li..

             Diogenes Laertius’un (ö.220) anlattığına göre, seçmeci bir Okul kurdu. Stoa, Aristoteles (ö. MÖ 322) ve Epikuros öğretilerini kaynaştırmaya çalıştı.

 

 

Sotion, Küçük

MS I.yy 

 

             Grek düşünürü.. İskenderiye’lidir.

             Yeni-Pythagorasçı. Roma’da dersler verdi. Stoacı Seneca O’nun öğrencisiydi.

             Etyemezlik, Ruhgöçü ve başkaları gibi Mistik Pythagorasçılığı yaymaya çalıştı.

             Seneca Mektuplar’ında O’nu över.

 

             Eserleri

             -Öfke Üstüne , Seneca sözünü  eder.

 

 

Thrasyllos

MS I.yy 

 

             Grek düşünürü.. Yeni-Pythagorasçılar’dandır.  Diogenes Laertios (ö.220) , O’nu övüyor ve önemli bir Felsefe Tarihçisi olduğunu söylüyor.

             Özellikle Platon ve Demokritos için birçok bilgileri O aktardı. Plotinos da O’nun eserlerine saygı gösterdi. Bu eserlerin tümü kayıptır.

 

 

Agrippa

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Yeni-Septisizm adıyla anılan Aenesidemus Okulu’nun önemli düşünürlerinden. Aenesidemus’un  Troposlar ını 10 dan 5 e indirdi.[15] Bu Tropos’larla Metafizik bir sorunu çözmenin imkansızlığını tanıtladı.

             Felsefe Tarihçisi Brochard, O’nun Yeni-Septisizm’in kuruluşunda Aenesidemus ’tan çok önemli olduğunu savunur.

             Agrippa, Akademi sonrası Septisizm’i, Akademi etkilerinden kurtararak Eski Pyrrhonculuğun yalın kurallarına çekti.[16]

 

    Bibliyografya:

    -Der Skeptizismus, Richter, [17]

    -Die Geschichte der griechischen Skeptisizmus, A.Godecemeyer, [18]

    -Felsefe Tarihi, Macit Gökberk,[19]

 

 

Menodotos

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Deneyci Hekimler Okulu’nun başkanıydı. Ünlü  Septik Knosos’lu Ainesidemos’un izleyicilerindendir. Ainesidemos’un açtığı Septisizm çığrına Yeni-Septisizm denildiği gibi, Akademi sonrası Septisizm’i ve Yeni-Pyrrhonculuk adları da verilmiştir.

             Menodotos, Agrippa ve Sekstos Empeirikos’la birlikte, bu çığırın 3 büyük adından biridir.

             Metafiziğe karşı çıktı, Felsefî düşünceye bilimselliği sokmaya çalıştı.

             Ainesidemos’un ünlü tropos’larını ikiye indirdi. Çok ilginç düşüneler ileri sürdü.

             Deneycilik alanında Bacon’un öncüsü sayılır.

             Hekimliğin ünlü ‘hastalık yok, hastalar vardır’ sözünü benzer şekilde söylemiştir. Çünkü her hastalığın, her hastada başka türlü belirdiğini ve aynı ilacın başka hastalarda değişik etkiler gösterdiğini bilimsel olarak ilk gözlemlemiş kişidir. Hekimliğin tarihsel sürecin deney ve gözlem birikimleriyle ilerleyebileceğini söyledi.

 

 

Aristides

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü..

             Hristiyan oldu ve bu dini öven bir eser yazarak İmparator Adrianus’a sundu.

 

Albinus

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Platoncu. Platon (ö. MÖ 347) bilgisi alanında, önceleri Alcinous’un sanılan önemli bir eserin Albinus’un olduğu anlaşıldı. Bu eserde Mantık, Fizik,  Ahlak alanlarında da düşünceleri vardır.

 

             Eserleri:

             -Platon Doğmalarına Giriş.[20],Tek eseri

 

 

Adrastos, Aphrodisias’lı

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Güvenilir Aristotelescilik yorumlarıyla ünlüdür. Bugün kayıp olan bu yorumların 6 cilt tuttuğu ve çağında çok beğenildiği söylenir.

 

 

Aspasia

100 lü yıllar

 

             Grekli Kadın düşünür.. Aristotelesci..

             Platon (ö. MÖ 347)ve Aristoteles’in (ö. MÖ 322) birçok eserlerini yorumladı ve bunlardan birkaç parça günümüze kaldı. Bu yorumlara önem verilmektedir.

 

 

Athenagoras

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Platoncuydu. Hristiyan oldu ve Hristiyanlığı Roma’lılara karşı savundu.

 

             Başlıca Eserleri:

             -Peri anastaseos mekron,

             -Presbeia peri Khristianon,

 

 

Attikhos

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Stoacı..

             Aristotelescilikle ve İskenderiye Okulu’nun Seçmeciliğiyle savaştı. Seçmeciliğin Platon’u (ö.MÖ 347) yapma olarak ve sadece yeni bir şey ortaya atmak için değiştirdiğini ileri sürdü.

Buna karşın Plotinos O’ndan saygıyla söz eder. Eusebios da O’nu över.

 

 

Aristeides, Balıkesir’li

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Tanrılarla konuştuğunu söyleyen bir Hatip.

 

 

Basileides

100 lü yıllar

 

             Hristiyan düşünürü.. Hristiyanlığı Stoacılık ve Aristotelescilikle bağdaştırmaya çalıştı.

             Tanrı’nın bilinebileceğini, insanın kurtuluşunun da Tanrı’yı tanımasıyla gerçekleşeceğini savundu.

             İskenderiye’de dersler verdi.

 

             Eserleri:

             -Origenes, O’nun da bir İncil yazdığını söyler.

             -Eusebios 24 Kitaplık Yorumlamalar adlı eseri olduğunu söyler.

 

 

Aspasios, Byblos’lu

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Sofist’ti,  Retorikçi’ydi. Latinler Aspasius olarak yazarlar.

             Roma’da Retorik dersleri verdi, İmparator’a katiplik etti.

             Bu adı taşıyan MS III.yy.da yaşayan Retorikçi’yle karıştırmamalı.

 

             Eserleri:

             -Retorik üstüne bir kaç eseri var.

 

 

Oinomaos, Gadera’lı

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Kinik Okul düşünürlerinden.. Hayatı üstüne başka bilgi yok.

 

             Eserleri:

Pek çok eseri varsa da sadece Fora Goeton ( Gözbağcılığının suçüstü yakalanışı ) ndan bazı parçalar bugüne gelebildi. Bu eserinde Kahinlerle ve Stoacılar’la savaştı.

 

 

Herminos

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Aristoteles’in (ö.MÖ 322)  bir çok düşüncesini değiştirmeye çalışan bir Aristotelesciydi.

             Aphrodisias’lı Alexandros’a öğretmenlik yaptı.

 

 

İolios Polydeukes

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü..

             İlkin Roma’da ve sonra Atina’da bir Hitabet Okulu açtı. Commodus’un öğretmeniydi.

 

             Eserleri:

             -Gramer ve Retorik alanlarında eseri var.

             Onamastikon ya da Leksik adlı değerli bir eseri günümüze geldi. Grek yazarlarından pek çok alıntı kapsayan bu eser Antikçağ düşüncesi’nin kaynaklarından sayılır.

 

 

Appianos, İskenderiye’li

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Yansız bir tutum ve kendine özgü bir yöntemle yazdığı Roma Tarihi adlı eseriyle ünlüdür.

             Marx, Kapital ‘de[21] O’ndan bir parça aktarır.

 

             Eseri:

             -Roman Civil Wars,

 

 

Theon, İzmir’li

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Yeni-Pythagorascı bir Matematikçi.

 

             Eseri:

             -Ta Kata to Mathematikon Khresima eis ten Platonos Anagnosin, (Platon’u okurken yararlı olabilecek bilgilerin açıklanması )

 

 

Karpokrates

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Fransızlar Carpocrate derler. Platoncu ve Gnostik’ti.

             İskenderiye’de dersler verdi, geniş çapta etkili oldu. O kadar ki, kimi kaynaklar 500 lü yıllarda  bile Karpokratesçi eğilimlerin bulunduğunu bildiriyorlar. Platon, Gnostisizm  ve Hristiyanlık karışımı öğretisi okullaşmış ve bütün Akdeniz bölgelerine yayılmıştır.

             En ünlü öğrencisi oğlu Epiphanos’du. İzleyenleri büyücülükle de uğraştılar.

 

 

Kreskes

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Fransızlar Crescens derler. Megalopolis’liydi..

Kinik Okullar’a bağlıydı.  Hristiyanlık’la savaştı. Onları dinsiz sayardı. Saint Justinus, O’nun saldırılarına karşı Savunma’lar yazdı.

             Eusebios’un anlattığına göre Marcus Aurelius’u Hristiyanlar’a işkence yapması için kışkırttı.

 

 

Aristokles, Mesina’lı

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Aristoteles (ö. MÖ 322) ve Platon (ö. MÖ 347) uzlaştırmacılardandır. Afrodisias’lı Alexandros’un öğretmeniydi. Bir Felsefe Tarihi yazdı. Eusebios O’ndan birkaç parça verir.

 

 

Arrianos, Nikomedya’lı

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Stoacı’dır. Daha çok Tarihçiliğiyle ünlüdür. Latinler Flavius Arrianus Nicomediensis diye anarlar.

             Epiktetos’un öğrencisiydi . Romalılar kendisine çok değer vermişler ve önemli memurluklara getirmişlerdi.

 

             Eserleri:

             -Alexandros’uin Anabasis’i gibi önemli Tarih eserleri bıraktı.. Stoa Felsefesi’ni açıklayan önemli bir eserin ancak birkaç bölümü bulunabildi.

 

Numenios

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Yeni-Pythagorascı’ydı. Şu sözüyle ünlüdür:

‘Platon, Attika diliyle konuşan Musa’dan başka bir şey değildir.’

             Hayatı üstüne az şey biliniyor. O’ndan ilk bahseden düşünür, O’nunla tanışmış olduğunu söyleyen, İskenderiye’li Clement’tir.

             Numenios’tan kalan birkaç parça Mullach tarafından yayınlandı. Bu parçalarda Numerios çok ilginç bir iddia ileri sürer. Antikçağ Grek Felsefesi’nin Doğu’ya ve Yahudiliğin Kutsal Kitaplarına çok şeyler borçlu olduğunu söyler.

 

 

Numenius Aleksandros

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü..  Hayatı üstüne bir şey bilinmemektedir.

 

             Eserleri:

             -Düşüncenin Biçimleri .[22] Tek eseri

 

 

Saint Justinus

MS 100 lü yıllar

 

             Hristiyan düşünürü.. Fransızlar Saint Justin derler.

Politeist bir Grek’ti.. 30 yaşında Hristiyan oldu ve ünlü Patrisrik arasına katıldı.

Roma İmparatorluğu’nun ezici baskısı altında inleyen halklar, kurtuluşlarını Tanrı katında eşitlik vadeden Hristiyanlık’ta buluyorlardı. Hristiyanlık yoksul halkların, kölelerin, Roma’lı olmadıklarından ötürü Romalılar’ca hor görülenlerin tek umuduydu.

Eserlerini Grekçe yazdı, bu yüzden Grek Patristiği olarak anılır.

             Hristiyanlığın Grek düşüncesine,  özellikle de Platon’la Stoa’ya, tümüyle uygun bulunduğunu savundu.

             İsa’da belirmiş olan logos’un her insanda,  logos spermatikos (tohum) halinde bulunduğunu, bundan ötürü bir Hristiyan kadar bir Pagan’ın da iyiyle kötüyü ayıredebileceğini savundu.

 

 

Saturninus

100 lü yıllar

 

             Suriye’li düşünür.. Ünlü Gnostikler’den..  Fransızlar Saturnin derler.

             Gnostisizm, Antikçağ Grek Felsefesi’ni Mistisizm ve Hristiyanlık’la kaynaştırmaya çalışan bir akımdır.

             Eklektik’tir. Platonculuk ve Pythagorascılıktan Hristiyanlık ve Yahudiliğe kadar tüm öğreti ve dinleri kaynaştırmaya çalıştı.

 

 

Stilon Aelius

100 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Önce Roma’da, sonra Atina’da bir Felsefe Okulu yönetti. Gramerci ve Tarihçi.

 

 

Peregrinus Proteus

105-165

 

             Grek düşünürü.. Hristiyan olmuş bir Kinik düşünür.. Olimpiyat oyunlarında kendini yanan odun yığınına atarak öldü.

 

 

Klodios Ptolemaios

106-168

 

             Grek bilgini.. Astronom, Matematikçi ve Coğrafyacı’ydı. Dünyanın Tanrı tarafından yaratıldığı, evrenin merkezi olduğu ve güneşin onun çevresinde döndüğü varsayımını ileri süren dini sistemi kurdu.

             Bu anlayış Kopernikus tarafından  1500 lü yıllarda yanlışlığı tanıtlanıncaya kadar doğru sayıldı.

             Dünyanın, güneş sisteminin sadece bir gezegeni olup, onun çevresinde döndüğü Heliosantrik anlayış, Kopernikus tarafından savunuldu. Daha sonra İtalyan bilginleri Giordano Bruno ve Galilei Galilei güneşin kendisinin de evrenin merkezi olmayıp, sadece uzayda devinen güneş sisteminin merkezi olduğunu gösterdiler.

             Genellikle Aristoteles-Ptolemaios sistemi denen Geosantrik anlayış Hristiyanlığın evren tasarımına çok uygundu. Bu yüzden yıkılışı da bir hayli zor oldu.

             Bu yanlış, O’nun eserlerinin değerini azaltmaz. O Astronomi’yle ilgili çeşitli aygıtlar yaptı. Örneğin gök küreleri ve kendi adıyla anılan Astrolap (usturlap ) O’nun buluşu.. Eskiçağ’ın birçok keşifleri de O’nun eserlerinden öğrenildi.

 

 

Tatianos

115-175

 

             Suriye’li düşünür..  Fransızlar Tatien derler. Grek asıllı olduğu halde adı Latinleştirilerek Tatianus olarak yazıldı.

Ünlü Gnostikler’dendi. Önce Hristiyanlığı savundu, sonra Gnostik oldu.

Papyros adı verilen bir öğreti geliştirdi. Bu öğreti şaraptan kaçınılmasını ve suyla tören yapılmasını öneriyordu. Oysa Katolik Hristiyanlık şarabı İsa’nın kanı sayar.

4 İncil’i birleştirerek yazdığı tek incil (Dia Tessaron Evngelion ) da ortaya attı bu görüşleri..

Platon (ö. MÖ 347), Aristoteles,(ö. MÖ 322) Stoacı Zenon gibi büyük düşünürlerin İsa’da kendini gösteren aynı ilahi us’tan esinlendiğini savundu.

Alfred Weber, Tatianos ve benzerleri için (Athenagoras, Klemens, Origenes) şöyle der :

’Kilisenin Felsefesi baştan aşağı bütün Ortaçağ boyunca bunların uzayıp giden bir yankısından başka bir şey değildir.’

 

 

Aristides Aelius

117-177

 

             Grek düşünürü.. Platon (ö. MÖ 347) eleştirileriyle tanındı. Gnostik’tir, Retoriği Felsefe’den üstün tuttu.

 

 

Lucianos

125-180

 

             Grek düşünürü.. Fransızlar adını Lucien olarak yazarlar. Lucian yazanlarda var.

             Sofist’ti. Heykelci çıraklığı, avukatlık yaprıktan sonra Hatipliğe başladı. Epikurosculuğa da meyletti.

             84 eser yazdı. Özellikle  100 lü yılladaki Roma Tarihi açısından eserleri değerlidir. Uzmanlar O’nu usta bir yazar sayarlar.

 

 

GALENİZM

 

Galenos’un Felsefi Hekimlik öğretisi.. Hippokrates’ten (MÖ 460-377) sonra en büyük hekim. O’na göre Tanrı’nın belirlediği hayvansal ruh, vucudun her yanına yayılan bir tözdür. Galenus Hekimliği teleolojik açıdan yorumlamış ve Hekimlik Felsefesi’nin kurucusu sayılmıştır. Galenizm değimi, Hekimlik Felsefesi’ni dile getirir. Ruhçu’dur ve Ruh kavramını Gr. Pyskhikon ya da pneuma kavramıyla dile getirir. Latince çevirilerde hayvansal ruh terimi kullanılmıştır.  Galenos’a göre bu ruh’un her zerresini kapladığı vucud, Tanrı’ca belli bir amaca göre yaratılmıştır. Kanın karaciğerde besinlerden meydana geldiği, karaciğerden alınan doğal ruh’la dokuları besleme gücünü kazandığı, kara kanın damarlarından geçerek kalbin sağ yanına geldiği ve oradan çeper üstündeki göze görünmez deliklerden sol kalbe geçtiği, sol kalpte yaşamsal ruh’u aldığı ve bütün vucuda yayıldığı, beyne giderek orada da hayvansal ruh’u aldığı ve bu dolaşımın sonunda kandan ayrılan hayvansal ruh’un sinirler yoluyla vucudun her yanındaki hareket, duygu vb. gibi fizyolojisel görevleri gerçekleştirdiğini savunur. Batı’da ve Doğu’da Galenos Hekimciliği ve Felsefesi’nin etkisi 1500 lü yıllara kadar sürecektir.

 

 

Galenus

131-201

 

             Grek düşünürü.. Mantıkçı, Doğa bilgini.. Bergama’lı.. Fransızlar Galien, Araplar Calinos, Latinler Claudius Galenus derler. Stoacı’ydı..

    1600 lü yıllara kadar egemenliğini sürdüren ünlü Hekim. Antikçağ’ın Hippokrates’ten (ö.MÖ 377) sonra en büyük hekimidir. O’na göre, Tanrı’nın belirlediği hayvansal ruh, insan vucudunun her yanına yayılmış olan bir tözdür.  Hekimliği gaiyet açısından yorumladı ve Hekimlik Felsefesi’nin kurucusu sayıldı. Hekimlik Tarihi’nin uzun süre etkisinde kaldığı dört ahlat ( Kan, balgam, safra, meni ) varsayımı da O’nundur. Eski Fizyologlar karekteri bu dört ahlat’ın (Fr. Humeur) niteliğine bağlarlardı, öyle ki Humeur deyimi huy değimiyle anlamdaş sayılırdı.

Anatomi alanındaki buluşları, gözlem ve deneylere dayandığından çok önemlidir.

William Harvey, De Motu Cordis adlı eserinde Galenos’un kan dolaşımını keşfetmesine bir parmak kaldığını yazar.

 

Eserleri

-İlkin 5 cilt olarak 1525 de Venedik’te basıldı.

 

 

 

Bar-Daisan

155-233

 

             Süryani Hristiyan düşünürü.. Urfalı. Araplar İbnu Daisan, Grekler Bardesanes derler.

Ölülerin dirilebileceğini reddetti. Hristiyanlık ve Mitoloji bileşimi bir Kozmogonisi vardır.

 

Eserleri:

-Astronomi ve Astroloji üstüne eserler yazdı.

 

 

Philostratos, Atina’lı

175-249

 

             Grek düşünürü.. Sofist.. Hitabet dersleri verdi.

 

             Eserleri:

             -Bioi Sophiston (Sofistlerin Hayatları).

 

 

Ammonius Saccas

200 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Saccas , Hammal demektir. Önceleri hamallık yapıldığı sanılıyor.

Yeni-Platonculuğun kurucularındandı. İskenderiye’de verdiği derslerde Plotinus ve Origenes gibi pek ünlü öğrenciler yetiştirdi. Bilinen bir eseri yok.

 

    Bibliyografya:

    -Die philophie des Plotin, C.H.Kirchner in, [25]

 

 

Anatolius

200 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. İskenderiye Okulu’ndan. Jamblikhos’un öğretmeni.

 

 

Aleksandros, Afrodisias’lı

MS II.ve III.yy 

 

             Grek düşünürü.. Aristoteles’in (ö. MÖ 322)  en güçlü yorumcularından.. Felsefe Tarihi’nde Filozof deyince Aristoteles anlaşıldığı gibi Yorumcu deyincede o anlaşılır.

             Alexander’ciler adı verilen birçok düşünürü peşine takacak kadar güçlü bir Okul kurdu.

             Ruh, özgürlük, kader konularında ilginç düşünceleri var.

 

             Eserleri:

             Bir çok kez Latince’ye çevrilerek yayınlandı.

             -Commentaire des Analytiques,

             -De abima libre, [26]

             -De la liberte et du Hasard,[27]

             -Du Melange, [28]

             -In Metaphysica, [29]

             -Le sensation,

             -Ruhun Özü Üstüne,

             -Sur le destin,

             -Topiques,

 

 

Antipater (Antipatros), Hierapolis’li

MS II.ve III.yy

 

             Grek düşünürü. Sofist.

             Roma İmparatoru Septimus Severus’a katiplik etti. Bitinya Valisi oldu.

             Philostrates Vie des Sophistes de O’ndan sözeder.

 

 

Minucius Felix

MS ö.200

 

             Hristiyan düşünürü.. Latin Patristikler’dendi.

             Octavius adlı dialoguyla ünlüdür. Bu Dialog Hristiyanlığın Septikler’le Politeistler’e karşı bir savunusudur.

 

 

Laertius Diogenes

ö.220

 

             Grek düşünürü.. Diogene Laers olarak da yazılır. Felsefe’nin kaynağı olarak, ilk Grek düşünürlerini etkilemiş olan Doğu Felsefeleri’ni gösterir.

             Montaigne, daha başka Laertius’lerin yetişmemiş olmasını İnsanlık Tarihi için büyük kayıp sayar.

 

             Eserleri:

             -Ünlü Filozofların Hayatları ve Görüşleri, 10 Kitap. Bu eser insan zekasının Tarihi olarak nitelenir. Antikçağ Grek Felsefesi’nin başlıca kaynaklarından biridir. Onu nesnel olarak ele alarak aydınlatmıştır. Bu eser, Felsefe Tarihi’nde çok önemlidir ve Sekstus Empirikus’a kadar gelen eski Grek Filozofları’nın hayatlarını bildiren tek derlemedir.  Bu eser birçok kusurlarına rağmen, ilk Felsefe Tarihi sayılmaktadır. Çünkü Aristoteles, kendinden önceki Filozoflardan, ancak kendi  öğretisini açıklamak için söz etmiştir.

I.Kitabında Felsefe’nin kurucuları olarak 7 Grek Bilgesini gösterir. Bunları İonia Filozofları ve İtalya Filozofları olmak üzere 2 büyük kola ayırır. En ilginç yazıları VII.Kitap’ta  Stoacılar’a ve X.Kitap’ta Epikuros’a ayrılan parçalardır.

 

 

Amelius (Amerius)

200 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Asıl adı Gentilianus’tur. Amerius olarak da anılır.

             İskenderiye Okulu’na bağlıydı. Plotinos’un öğrencisi oldu. Plotinos kendisini anlayan öğrencilerinin en üstünü olarak O’nu gösterecektir.

             Porphyrius’un yazılarından öğrenildiğine göre 24 yıl sürekli olarak Plotinos’un ağzından ne çıkarsa not etti ve bunlara kendi yorumlarını da ekleyerekardında 100 eser bıraktı.  Bugün sadece birine sahibiz.

 

 

Anatolius (Papaz)

200 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. İskenderiye Okulu’ndan. Jamblikhos’un öğretmeni ile karıştırılmamalı. Aristotelesci’ydi. Sonradan Hristiyan oldu.

 

 

Arria

200 lü yıllar

 

             Grek kadın düşünür.. Platoncu’ydu.

             Diogenes Laertius’un (ö.220) eserini bu kadının etkisiyle yazdığı söylenir.

 

 

Athenaeus

200 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Çağı üstüne değerli bilgiler bıraktı.

             Marx gerek Kapital’in de, gerek Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı’da O’ndan iki parça aktarır. Biri şu :’ Anakharsis’e Yunanlılar’ın parayı hangi amaçla kullandıkları sorulunca şu karşılığı verir: Saymak için.’

 

             Eseri:

             -Deipnos Ophistarum,

 

 

Philostratos, Limni’li

200 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Atina’lı Philostratos’un yeğeni ve izleyicisiydi. Kendisinin torunu da Küçük Philostratos diye anılan bir Sofist’tir.

 

 

Lysimakhos

200 lü yıllar

 

             Grek düşünürü..  Amelius’un öğretmeniydi.

             Stoa’cıydı. Sonra Plotinos’un öğrencisi oldu ve Yeni-Platonculuğu savundu. Hayatı ve eserleri üstüne başka bilgi yok.

 

 

Athenee, Nokratis’li

200 lü yıllar

 

             Grek düşünürü..

Sofist.. İskenderiye’de dersler verdi. Sofistler üstüne yazdığı eser (Sofistlerin Şöleni ) bu konudaki en önemli kaynaklardandır. Kaybolmuş birçok eserler ve Eski Grek Komedileri O’nun yazılarından öğrenildi.

 

Eserleri:

-Toplubasım, Fr.ç. L. Villebrune, [30]

-Sofistlerin Şöleni,

 

 

Origenes

200 lü yıllar

 

             Grek düşünürü..  Ammonios Sakkas’ın öğrencisiydi.

Yeni-Platoncu’dur. Sakkas’ın öğrencileri olan Longinos, Herennios ve Plotinos’la  birlikte  Yeni-Platoncu İskenderiye Okulu’nun ünlü düşünürünlerindendir.

Porphyrios Plotinos’un Hayatı adlı eserinde  O’nu över, birçok bilgiler verir. Günümüze kalan eserlerinin adını verir. O’nun anlattığına göre Plotinos’un O’na büyük bir saygısı vardı. Origenes bir gün O’nun dersini dinlemeye geldi ve ayağa kalkarak ‘söyleyeceklerimi benden daha iyi bilen bir kimsenin önünde konuşamam’ dedi.

Çağdaşı ve gene Sakkas’ın öğrencisi olan Patristik Origenes’le karıştırılmamalıdır.

 

 

Theodoras

200 lü yıllar

 

             Grek düşünürü..

             İskenderiye Okulu’ndandı. Jamblikhos’un öğrencisi..

             Kendisinden günümüze hiçbir yazı kalmadı. Hayatı üstüne pek bir şey bilinmiyor.

             Prokles O’nu över. O’ndan öğrenildiğine göre, Jamblikhos’un  ünlü üçüzlemelerini geliştirdi. Bunların üstünde ve hepsinin yaratıcı olarak da bir ilke ileri vardı.

 

 

Sekstos=Secstos Epeirikos

200-250

 

             Grek düşünürü.. Latinler Sextus Empiricus derler.

             Grek Şüpheciliği’nin son temsilcilerindendir.  Ainesidemos’un izleyicisidir. Hiçbir şeyin bilinemeyeceğini ve hiçbir gerçeğin bulunmadığını tanıtlamaya çalışan Empeirikos (üstelik de deneyci) .

             Deneyci Hekimler Okulu’nun Başkanı’ydı. Şüpheciliği, Fiziği olduğu kadar Metafiziği de inkar ettiğinden ve bilimsel çalışmayı sadece Fenomenlere indirdiğinden anlayışına Grek Pozitivizmi denir. 

             Pyrrhon’un iddialarına bazılarını ekler. Örneğin, Fenomenleri (görünüşleri, olguları) yadsımak hiçbir Septik’in aklından geçmemiştir ‘ der. İnsanlara yol göstermek için sağduyunun yeterli olduğunu söyler.

             Bilgi edinmek için 4 kriteryum koyar.

             1.İnsan doğasının, sağduyunun gösterdikleri,

             2.Yaşanılan yerin töre ve gelenekleri,

             3.Fizik gereksemelerin zorlaması,

             4.Sadece Fenomeleri inceleyen bilimlerin öğrettikleri. Bu bilimler de O’na göre Hekimlik’le Felsefe’dir. O’na göre Hekimlik bedeni acıları giderir. Bu Felsefe, Metafizik’ten arınmış, deneyci bir Felsefe’dir, hayat için işe yarayanı öğretir. Hayatın amacı mutluluktur, Felsefe’nin amacı da bu mutluluğu sağlamak olmalıdır.

 

             Eserleri:

             -Pyrrhoneioi Hypothyposeis, ( Pyrrhonculuğun Ana Çizgileri).  Burada tüm Grek Septisizmini anlatır. Yeni Grek Septikleri hakkında tüm bilgiler bu Kitaptan öğrenilmiştir.

             -Adverses Mathematicus, Latince çevirisi,

 

 

YENİ PLATONCULAR

 

             Porphyrios, Jamplikos, Proklos.

             Politeist Grek Yeni-Platoncuları’na göre, mutlak hiç bir zaman bilinemez ve onunla hiç bir ilgi kurulamaz. Gerçek varlıklar, 3 basamakta toplanan ve sayıları çok olan Tanrılar’dır.

neoroi: anlıksal tanrılar, hyperkosmoi: evren üstü tanrılar, egkosmioi: evrenle karışmış tanrılar.

             Gerek insanların ve gerek nesnelerin yönetiminde bu tanrılar’ın üstünde hiç bir güç yoktur. Bu tanrılar sisteminde her basamakta üçer tanrı’dan  9 tanrı bulunur.

             Bu 3, üçüzlü (triple ternaire) öğretinin kökü, eski Mısır Mistisizmidir. Kabala'da da bu üçleme vardır. ( lutuf, adalet ve bunların bireşimi güzellik)

 

 

Longinos

213-273

 

             Grek düşünürü..  Fransızlar Longine derler. Latinler Caius Cassius Longinus.

             Yeni-Platoncu’ydu. Ammonios Sakkas’la Origenes’in öğrencisi, Porphyrios’un öğretmeniydi. Palmyra Kraliçesi Zebba da öğrencisiydi. O’nun Bakanı oldu ve O’nu Roma’lılara başkaldırmaya yöneltti, Palmyra’nın yenilgisi üstüne asıldı.

             Önce Atina’da ve sonra Suriye’de bir Okul kurdu.

             Alfred Weber şöyle der:

’İskenderiye Yeni-Platonculuk Okulu’nun pek az tanınmış olan kurucusu Ammonios Sakkos ve öğrencileri Longinos, Origenes (Hristiyan olan  Adamantinos değil ) ,Herenios, Plotinos ünlü İdealistin ruhuna daha iyi nufus etmesini bildiler.’

 

             Eserleri:

             Pek çok eseri  vardı. Kimi parçaları bugüne geldi.

             -Tekhne Retorike, (Belagat Sanatı),

             -Peri tu Akru Agathu, (En üstün iyi üstüne ),

             -Peri Hypsoma, (Yücelik Üstüne), bu eserin O’na aidiyeti şüphelidir.[31]

 

 

Porphyrios

233-304

 

             Grek düşünürü. Plotinos’un öğrencisi ve ardılıdır.

             Yeni-Platoncu Okul’un Plotinos’dan  sonraki en önemli kişisidir.

             Plotinos’un derslerini, her birine dokuzar ders koyarak, 6 Kitap halinde O yayınladığı gibi, Aristoteles’in (ö.MÖ 322) Kategorilerini de Eisagoge (Kategorilere Giriş ) adlı ünlü yapıtıyla O yorumlamıştır.  Aristoteles Mantığı’nın Yeni-Platoncu bir yorumunu yapan Porphyrios’un kavramlarının mantıksal bağlılıklarını ve aşama sıralarını göstermek için yaptığı bir şemaya da  (Fr. Arbre de Porphyre) Porfir Ağacı denir. [32]

             Bir ağacı andıran bu şemanın gövdesi birbirinden türeyen cinslerden, dalları da o cinslerden türeyen türlerden meydana gelmiştir. Şema cevher’den başlayarak insan’a kadar gelişir.

             Porphyrios’un, günümüze kimi parçaları kalan, daha pek çok eseri vardır.

             Hristiyanlıkla savaşmak için yazdığı 15 kadar eserse 449 de yokedildi. Pythagoras’ın hayatı üzerine de yazılar yazdı.

             Roma'da öldü.

 

 

Caecilius Firmianus Lactantius

250-325

 

             Afrikalı Teolog. Fransızlar Lactance derler.

             Çok ilginç bir kişiliği var. Pagandı, Hristiyan oldu.

 

             Eserleri:

             Latince dini eserler yazdı.

             -De Ira Fei, (Tanrı’nın Öfkesi Üstüne), Bu eserde şöyle der:

’Tanrı, kötülükleri, dünyamızdan ya atmak istiyor ama atamıyor, ya atabilir ama atmak istemiyor, ya ne atabiliyor ne de atmak istiyor. Bu konuda başka olanak düşünülemez. Atmak istiyor da atamıyorsa bu güçsüzlüktür, Tanrı’nın özüne aykırıdır. Atabiliyor da atmak istemiyorsa bu kötülüktür, Tanrı’nın özüne aykırıdır. Ne atabiliyor ve ne de atmak istiyorsa bu hem güçsüzlük hem de kötülüktür ki Tanrı’nın özüne büsbütün aykırıdır. Hem atabiliyor ve hem de atmak istiyorsa ki Tanrı’ya yakışan da budur, bütün bu kötülükler neden oluyor öyleyse?’ Cevap:’ Tanrı, kötülüğü, insanlar ona iyilikle karşı koysunlar diye vermiştir.’

             -Institutiones Divinae, (İlahi Kurumlar), bu eserde Epikuros gibi konuşur: ’Erdem kendisi için değil, sağladığı mutlu hayat için istenir.’  Sonraları Augustinus buna karşı çıkarak ‘Erdemin erdem için istendiğini ‘ söyleyecektir.

 

 

MANASTIR HAYATI

 

Keşis yurdu. Manastır Grekçe’den kilise anlamında Latince’ye (La.Monasterium, Fr.Monastere) geçmiştir.

Manastırlar’ın Hristiyan Felsefesi’nde özel bir yeri vardır, Hristiyan gizemciliği Manastırlar’da biçimlendiği gibi birçok büyük Hristiyan düşünürleri de Manastırlar’dan yetişmiştir. Manastır Hareketi, o zamana kadar çöllerde barınan Hristiyan Çilecileri (Os.Tarik-i Dünya) bir örgüte bağlama amacından doğdu. İlk Çileci 200 lü yıllarda yaşayan Saint Antonie’dır. İlk Manastırı da 300 lü yıllarına başlarında Mısır’lı Pachomios kurdu. Burada özel mülk edinmeksizin ortak bir hayat yaşanıyor, bedensel isteklere karşı koymak için özellikle tarım alanında çok sıkı bir çalışma uygulanıyordu. Saint Athanas, 339 da Manastır Hareketini Batı’ya getirmiş ve Hristiyan Din Adamları’nı Manastırcılığa yöneltmiştir. Bu yönetmede Saint Jeromius’le Saint Augustinus’un da büyük rolleri vardır.

Manastırlar giderek, Çileci niteliklerini büsbütün yitirmiş ve dinsel okul durumuna geldiler. Günümüzde dünya işlerine kapalı din barınaklarını dile getirir.

 

 

Saint Antoine

251-356

 

             Hristiyan zahid. Zengin bir toprak ağasının oğluydu. Malını mülkünü dağıtarak Mısır çöllerine çekildi ve bir Manastır kurdu. Bu sürede iç kışkırtmaları inceledi. Suç eğilimini (Fr.Tentation) adlı bu beşeri kışkırtmalar Teoloji’de ünlüdür.

             Tariki-Dünya’nın kurucusu sayılır.

 

 

Jamplikhos

283-333

 

             Grek düşünürü. Kalkhis’liydi. Latinler Iamblicus, Fr. Jamblique derler.

    Politeist Yeni-Platonculuğun son temsilcilerindendi. (Jamblikhos, Porphyrius, Pyroklos, Antikçağ Felsefe Tarihi kaplayan kişiler )[33] Öğretisine, Plotinos’un öğretisinden ayırmak için Suriye Yeni-Platonculuğu denir. [34] 

Matematik dehasıdır. Yeni-Platoncu anlayışa Yahudi Kabalasının triple ternaire öğretisini de katarak yepyeni bir Felsefi evren tasarımı kurdu.

O’na göre Tanrı’yla ilişki kurulamaz (Fr. Incommubicable, Gr. Amethektos ). Evrenin yönetiminde de hiçbir etkisi yoktur, kendini gizler, kendi kendine yeterlidir ve hiçbir şeye karışmaz. Bu ilişki kurulamaz ve tanımlanamaz birlikten 3 tane üçerlik tanrılar çıkıp, O’nun çevresinde bir hale gibi sıralanırlar. Duygusal varlıklar ancak, gene de Müteal (Gr. Hyperousiai ) bulunan bu 3 üçüzlü  Zihni İlahlar (Gr. Neoroi ), 2. Üçüzlü Doğa-üstü tanrılar (Gr.Hyperkosmoi), 3.üçüzlü Alemde mündemiç ilahlar (Gr.  Egkosmioi )dir. Bizleri yöneten bu tanrılardır.

O’ndan birkaç eser ve kimi eserlerinin de parçaları kaldı. Özellikle Theologoumena Arirtmetica bugün de beğenilir.

 

 

Saint Athanasios (Athanase)

295-373

 

             Grek düşünürü.. İskenderiye’li. Patristik..

             Ariusçülük’le savaştı. Hristiyanlığın Doğu’da yerleşmesinde etken olanlardandı.

 

             Eserleri:

             -Apologie contre les Ariens,

             -Discours  contre les Hellenes,

             -Discours contre les Ariens,

             -Discours sur l’Incarnation,

 

 

Hierokles, Bitinya’lı

MS III-IV.yy

 

             Grek düşünürü..

             Hristiyanlık aleyhine yazdığı Le Philalethe adlı eseriyle ünlü.

             Bu eser 303 yılında Hristiyanlar’a yapılan işkenceleri büyük ölçüde etkiledi. Kışkırttı.

 

 

Deksippos

300 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Fransızlar Dexippe yazarlar. Aynı adı taşıyan bir de Tarihçi vardır.

             Jamblikhos’un öğrencisiydi..Öğrencisi Seleusius’le bir Dialog biçiminde yazdığı Aristo Kategorilerinin Gösterdiği Zorluklar [35] eseri çok beğenilir. Öğrencisi şüphelerini açıklar ve sorar, kendisi de doyurucu karşılıklar verir.

 

 

Krisantes

300 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Fransızlar Chrysanthe derler.

Yeni-Platoncu’ydu.. Sard’lıydı. Jamblikhos’un öğrencisiydi.

             Mistik eğilimli. Teoloji ve büyücülükle uğraştı. Hristiyanlar’dan bile saygı gördü.

             Bugün adları bile bilinmeyen pek çok eseri vardı.

 

 

Longos

300 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Longus yazar Engels.

             Romancı ve Daphnis kai Khloe’nin yazarı olduğu sanılır.

             Engels Ailenin Kökeni’nde şöyle yazar: ‘Longus’un Daphne ve Kloe’si özgür vatandaşın yaşama ortamı olan devlette hiçbir yeri bulunmayan  kölelerdir.’

 

 

Pachomios, Mısır’lı

300 lü yıllar

 

             Mısır’lı düşünür...

             İlk Manastır kurucusu.. Mısır’da kurduğu Manastır’da özel mülk edinmeksizin ortak bir hayat sürdürüldü, bedeni isteklere karşı koymak için özellikle tarım alanında çok sıkı çalışma uygulandı.

             Athanas Manastırcılığı O’ndan öğrenerek 339 da Manastır Hareketini Batı’ya getirdi ve Hristiyan din adamlarını Manastırcılığa yöneltti.

 

 

Pappos

300 lü yıllar

 

             Grek Matematikcisi..

             Synnagoge Mathematike (Matematik Derlemesi)  adlı   8 Kitaplık eseriyle ünlü.. Kendisinden önceki hemen bütün Matematikçilere aid değerli bilgiler O’nun bu eserinden öğrenilir.

             Bu eserinde, eski Matematikçilerin yitirilmiş eserlerinden birçok bölümler aktarır.

 

Sopatros

300 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Fransızlar Sopater derler. Apameia’lıydı.. 330 da İstanbul’un kuruluş törenlerine başkanlık etti. İmparator Constantinus’un emriyle öldürüldü.

             Jamblikhos’un öğrencisiydi.. Çağının en bilgili kişisi diye övenleri vardır.

             Günümüze birkaç parçası kalan iki eseri vardır.

 

 

Theon

300 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. İskenderiye’li Matematik ve Astronom. Kızı Hypatia ünlü bir düşünürdür.

             Eukleides’in Stoikheia (Ögeler) ve Optika (Göze değin) adlı eserlerini birleştirerek yeniden yazdı ve geliştirdi.

             Arkhimedes ve Heron’un eserlerinden derleyerek bir Katoptrika yazdı.

 

 

Aedesius, Kapadokya’lı

MS ö.355

 

             Grek düşünürü.. Yeni -Platoncu’ydu.

             Jamblikhos’un öğrencisi ve izleticisi oldu.

             Bergama’da gizli bir Felsefe Okulu kurdu. Antikçağ Grek Düşüncesi’ni sürdürmeye çalıştı.

 

 

Aetius

MS ö.366

 

             Bizans’lı düşünür.

             Yitirilmiş birçok eserleriyle Ariusculuğu savundu. Çağdaşlarınca dinsiz sayıldı.

 

Ulfila=Wulfila

311-383

 

             Got düşünürü.. Got Alfabesini yetkinleştirdi. İncili Gotik lehçeye çeviren Got’ların ilk Piskoposu oldu. Arius’çuydu.

 

 

Libanios

314-393

 

             Grek Hatibi..

             Çağının tarihini ve sorunlarını çok iyi yansıtmış ilginç bir kişi. Atina’da, Roma’da, İstanbul’da ve İznik’te dersler verdi. Sonunda Antakya’ya yerleşti ve çok ünlü kişiler yetiştirdi. İmparator Julianus O’ndan ders aldı. Çağının ekonomik sıkıntılarından söz eden mektupları belli bir tarihsel döneme ışık tutar.

             Mektuplarından ve Söylevlerinden çoğu günümüze geldi.

 

 

Himerios, Bitinya’lı

315-386

 

             Grek Düşünürü.. Bitinya’lıydı.

             Sofist.. Atina’da Retorik dersleri verdi. Bir ara İmparator Julianus’a Katiplik etti. Düzmece konular üzerine boş lakırtılar ederdi.

 

 

Themistios

317-388

 

             Grek düşünürü.. Retorikçi.

Hem Çoktanrıcılar’dan hem de Hristiyanlar’dan saygı gördü. İstanbul ve Roma’da dersler verdi. Özlellikle vicdan özgürlüğünü savundu.

 

Eseri:

-35 Söylev’inden 20 sinin  tarihsel açıdan çok önemli  bulunur.

-Aristoteles Üstüne Açıklamalar,

 

 

Basileios

329-379

 

             Hristiyan düşünürü.. Kayseri Piskoposluğu’nda bulundu. Ariusculuk’la savaştı. Katolikliğin en büyük Azizlerinden..

 

             Eserleri:

             -Homiliai (Kutsal Kitabın Youmu),

             -Horoi kata plotos (Dinsel Kurallar kitabı),

             -Eukhon diatakseis (Dualar Kitabı),

             -Anatreptikos tu apologetiku tu dyssenus Eunonim (Dinsizliğe Karşı Dinin Savunması),

 

 

Plutarkhos, Atina’lı

336-430

 

             Grek düşünürü.. Atina’daki Yeni-Platoncu Okul’un kurucusuydu. Jamblikhos’un öğrencisi olduğu sanılır. O da Politeist Yeni-Platonculardandı.

             Ünlü Proklos O’nun öğrencisiydi.

 

 

Theodoros, Mesis’li

350-428

 

             Grek düşünürü.. Kilikya’da Mesis Piskoposu’ydu. Teolog olarak ünlendi. Antakya  Din Okulu’nun yorumcularındandır. Fransızlar adını Theodoret biçiminde yazıyorlar.

             Nasturiliğin kurucusu sayılarak 5. İstanbul Kosnili’nde (553) mahkum  edilmiştir.

 

             Eserleri:

             Pek çok eseri var.

-De Incarnatione (Cisimleşme Üstüne) ve Commentarum de Creatura (Yaratılışın Yorumu) değerli sayılıyor.

 

 

Hipatia

370-415

 

             Grek düşünürü kadın. Matematikçi Teon’un kızıydı. Yeni-Platoncu’ydu.

             İskenderiye’de dersler verdi. Çok saygı gördü. Yaşadığı çağ Paganizm’le Hristiyanlığın çekişmekte olduğu bir çağdı. İskenderiye Başpapazı Saint-Cyrille halkı kışkırtarak Hipatia’yı öldürttü.

             Kendisinden kalan parçalar W. A. Meyer’in Hipatia von Alexandria[36] adlı eserinde yer alır.

 

 

Synesios

370-415

 

             Grek düşünürü.. Kyrene’li Yeni-Platoncu’ydu. Güçlü bir Hatip.

             Bizans’a Elçi olarak gönderildi. Pagan’dı,  kendisi istemediği halde O’nu 411 de Ptolemais’de Piskopos seçtiler. Karısını ve Yeni-Platoncu inançlarını korumak şartıyla Piskopos oldu.

             Pek çok eseri günümüze geldi. Çağının olayları üzerine doğru bilgiler veren Mektuplar’ına önem veriliyor.

 

             Eserleri:

             -Aigyptios e peri Pronoias Logoi Dyo, (Mısırlı ua da Bağış Üstüne İki Söylev)

             -Dion e peri tes Kath’eauton Diagoes, (Dion ya da Davranışlat Üstüne)

             -Peri Enypnion, (Düşler Üstüne)

             -Pros Paionion Hyper tu Doru Astrolabiu Logos , (Astrolab Armağanı Üstüne Paionios’a  Söylev)

 

 

Syrianos

380-438

 

             Grek düşünürü.. Yeni-Platoncu, Plutarkhos’un öğrencisi ve Proklos’un öğretmeniydi.

             Plutarkhos’un ölümünden sonra 431 de O’nun yerine Atina Okulu’nun başına geçti.

             Evreni cevher’le açıklamaya çalıştı ve cevher’in beş derecesi olduğunu söyledi. O’na göre en yüksek cevher Tanrı en aşağı cevher de madde’dir. Bu düşünceler temelde Yeni-Platoncu’dur.

Aristoteles’in (ö.MÖ 322) Metafiziğini eleştiren bir eseri günümüze geldi.

 

 

Aedesia

400 lü yıllar

 

             Grek kadın düşünürü.. Ammonius Hermioe O’nun oğludur. Proklos’la aşk serüvenleri var. Proklos, Evlilik Kurumunu Yeni-Plantonculuk anlayışına aykırı bularak evlenmemişti.

             Yeni-Platoncu’ydu. Bilgisiyle olduğu kadar, örnek güzelliği ve erdemiyle de ünlüdür. Felsefesini hayatıyla da gerçekleştirdi.

    Plotinos’u etkileyecek güçte bir düşünürdü.

 

 

Asklepigeni

400 lü yıllar

 

             Grek kadın düşünürü.. Atina’lı Plutarkhos’un kızı..  Proklos, Atina’ya, babasından ders almaya geldiği zaman Asklepigeni’ye Yeni-Platonculuğun gizlerini ve büyücülüğü öğrettiler.

Yeni-Platoncu’ydu.

 

 

David, Ermeni

400 lü yıllar

 

             Ermeni düşünürü...

             Grek okullarında okudu; Atina, İskenderiye ve İstanbul’daki ünlü düşünürlerden ders aldı.

             Neumann’ın Journal Asiatique (Ocak-İunat 1829) da O’nun üstüne bir inceleme yayınlayıncaya kadar tanınmıyordu. O güne kadar birçok Aristoteles yorumcularının eserlerinde sadece adı geçmiş, başkaca bir bildi verilmemiştir.

             Ermenice ve  Grekçe yazdı. Floransa, Roma ve Paris’te birçok yazma eserleri vardır.

 

 

Aeneas, Gaza’lı

400 lü yıllar

 

             Grek düşünürü... Kimi kaynaklar adını Enee yazar.

             Politeist Yeni-Platoncu, sonra da Hristiyan Yeni-Platoncu oldu. Platoncu Hristiyan diye anılır.

             Theophrast adlı Grekçe dialogunda, bir Grek düşünürüyle bir Hristiyan düşünürünü ruh’un ölümsüzlüğü konusunda tartıştırır. Vardı*ı sonuç şu: Yok olacak olan, duyulur olan’dır. Kavranılan olan, yok olamaz. Öyleyse ruh ölümsüzdür.

 

 

Hermias

400 lü yıllar

 

             Grek düşünürü..

             İskenderiye Okulu’ndan. Proklos’un, daha sonra da Atina Felsefe Okulu’nun Başkanı Surianos’un öğrencisi oldu.

             Platon’un Phaidros Dialoguna ve Porphyrios’un Eisagoge’sine birer yorum ve açıklamalar yazdı. Bir rivayete göre Aristoteles’in (ö.MÖ 322) Analitika’sına da bir yorum yazmıştır.

 

 

Hermioe Ammonius

400 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Annesi düşünür Aedesia dır.

             Yeni-Platonculuğun ünlülerindendi. Hatta kimi yazarlar O’nu Yeni-Platonculuğun kurucusu sayarlar. Platon’la Aristoteles’i (ö. Mö 322) uzlaştırmaya çalıştı.

             Öğrenimini Atina’da annesinin evlenmek istediği halde Felsefe anlayışı yüzünden evlenemediği Proklos’un yanında yaptı. Proklos’un ölümünden sonra yurdu olan İskenderiye’ye döndü ve güçlü bir öğretmen oldu.

             Pythagoras- Platon- Aristoteles düşünce karmasına kişisel Mistik düşüncelerini de ekleyerek seçkin öğrencilerine (Plotinus, Origenes, Erennius gibi) gizli dersler verdi.

             Plotinus’un öğretisinde Ammonius düşüncelerinin büyük payı olduğu sanılır. Antikçağ Grek Felsefesi’nde nasıl Sokrates-Platon, Pyrrhon-Aenesidemus birbirinden ayrılamazsa Ammonius-Plotinus de birbirinden ayrılamazlar. Hangi düşüncenin kime ait olduğu tam belli değildir. Ancak Plotinus öğretisinde, Ammonius Hermioe kadar Ammonius Saccas’ın da etkisi olduğu sanılır.

 

             Eseri:

             -Aristoteles Yorumları,[37]

 

    Bibliyografya:

    -Büyük Filozoflar Ansiklopedisi, Cemil Sena, [38]

 

 

Hierokles

400 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. İskenderiye’li.. Yeni Platoncu’ydu.

             Atina’da Plutarkhos’un Okulunda yetişti. Suidas, O’nun İskenderiye Okulu’nu Atina Okulu’nun bir benzeri durumuna getirdiğini söyler.

Pythagoras’ın Khrysa Epe (Altın Mısralar) ı üstüne yaptığı açıklamalarla ünlüdür. Peri Pronoias Kaieimarmenes (Tanrı’nın Bağışı ve Kader Üstüne İnceleme) adlı eserine de önem verilmiştir.

 

 

İoannes Stonaios

400 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Makedonya’nın Stoboi kentindendi. Fransızlar Jean Stobe derler.

             Anthologion (Antoloji) adlı çok önemli bir derlemesi günümüze kaldı. Bir çok Antikçağ metinleri bu eserden öğrenilmiştir. Büyük Felsefe Tarihleri sık sık O’nu kaynak gösterirler. [39]

             Oğlu için yazdığı bu Anoloji dört Kitaptan oluşur:

             1.Kitap:Doğa Felsefesini,

             2.-3.Kitaplar:Mantık ve Ahlakı,

             4.Kitapsa Siyasa, Ev Ekonomisi, Sanat ve Edebiyat gibi konuları kapsar.

             Bu 4 kitabın çeşitli baskıları yapılmıştır. Örneğin Stonaei Eclogarum physicarum et ethicarum.[40]

             Aynı eser’in Ed.Meineke baskısı. [41]

             Stoboei Florilegium, Ed.Gaisford, [42]

             Aynı eserin Meineke baskısı. [43]

 

 

Asklepiodotos, İskenderiyeli

400 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Proklos’un öğrencisi.. Yeni-Platoncu’ydu..

             Çok yanlı bir kişiydi. Hekim ve Büyücü. Renkleri ilk kez tonlarına göre o sınıflandırdı. Bitkiler ve hayvanları inceledi. Birçok bitki türleri saptadı. Müzik ve Hekimlik alanında yazdı. Bu bilgiler Damaskios’un eserinden dolaylı olarak öğrenilir.

 

 

İsidoros, İskenderiyeli

400 lü yıllar

 

              Grek düşünürü.. Kimi metinlerde Gaza’lı olduğu yazılı.

Proklos ve Marinos’un öğrencisiydi. Marinos’dan sonra Okul’un başına geçti. Başarılı bir öğretmen olmadığı söylenir. Kısa bir süre sonra Okul’un başkanlığını Zenodotos’a bıraktı.

Yeni-Platoncu Atina Okulu’nun son düşünürlerindendi.  Bir düşünürden çok Teologdu. Düşlere inanırdı, Kitaplardan nefret ederdi.

Öğrencisi Damaskhios, İsidoros’a Övgü adlı eserinde Onu över, ama Felsefe açısından yetersiz olduğunu da söyler.

 

 

Marcianus Capella

400 lü yıllar

 

             Afrikalı düşünür..

             Yazdığı Latince Ansiklopedi, Aristoteles keşfedilinceye kadar Kilise Okulları’nda okutuldu.

 

 

Marianos

400 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Filistin’in Flavia Neapolis’inde doğdu. Adı Marianus da yazılır.

Politeist Yeni-Platoncuların son düşünürlerinden.. Prokles’in öğrencisiydi. O’nun ölümünden sonra Atina Okulu’nun başına geçti.

             Antikçağ Grek Felsefesi’nin son kalıntısı olan bu Okul, Marianos’dan sonra daha 3 Başkan tarafından yönetildi. (İsidoros, Zenodotos, Damaskios) . Roma İmparatoru Justinianus’un emriyle kapatıldı. Batı Düşüncesi’nin Felsefî kaynağı olan Antik Grek Felsefesi böylece tarihe gömüldü. Atina Okulu’nun kapatılmasından kimsenin haberi olmamıştı. Çünkü varlığından da kimsenin haberi yoktu.

 

 

Asklepiades, Mısırlı

400 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Yeni-Platoncu. Proklos’un öğrencisiydi.

             Mısır’ın eski dinlerini inceledi ve önemli bir Tarih yazdı. Bütün Teolojiler arasındaki uygunluk belirtmek amacını güden bir eseri de vardı. Eserlerinden hiçbiri günümüze gelmedi.

 

 

Olempiodoros

400 lü yıllar

 

             Grek düşünürü..

             Aynı yy.da yaşayan bu adlı iki düşünür mü var, ikisi aynı kişi mi bilinmiyor. Biri İskenderiye’li ve Proklos’un öğretmeni denir, diğeri için Yeni-Platoncu bilgisi verilir.

 

 

Stephanos

400 lü yıllar

 

             Bizans’lı düşünür..  Grek asıllı. Hekim,  Astronom, Simyacı ve Coğrafyacıdır.

             Ethnika adlı tarih ve coğrafya sözlüğüyle ünlüdür. Bu sözlük Eskiçağ Tarihi ve coğrafyası bakımından değerli bir kaynaktır.

 

 

Athenais

401-461

 

             Grek Kadın düşünürü.. Düşünür Leontios’un kızıydı. İmparator Teodosios’la evlendi. Doğu Roma İmparatoriçesi oldu.

             Antik Grek kültürü ile Hristiyan kültürünü bağdaşırmaya çalıştı. Bizans Üniversite’sinin yeni bir biçimde kuruluşunu sağlayanlardandı.

             İsa’nın hayatı aldı bir eseri var.

 

Movses

407-492

 

             Ermeni düşünürü...

             Patrik katibiydi.. Öğrenimini Urfa ve İstanbul’da yaptı. Hayatının sonuna doğru Piskopos oldu.

   

Eserleri:

             -Hayots Badmutyun, Ermenilerin Tarihi.

             -Septanta İncili’ni Ermenice’ye çevirdi.

 

 

Proklos

412-485

 

             Grek düşünürü.. İstanbul’da doğdu. İskenderiye’de Aristoklesci düşünür Olympiodoros’un derslerini dinledi.

Yeni-Plantonculuğun kurucularından olarak  Kurduğu Atina Okulu’nda Felsefe okuttu. Atina’da Larissa’lı Domninos’un yerine Yeni-Platoncu okulun başına geçtiğinde 40 yaşındaydı.

Diyalektik üçleme’yi ilk ortaya atan O’dur. Triad (üçlem) terimi onun buluşu. [44]

Antik mitolojinin içeriğini bir Felsefe sistemine dönüştürdü. Bu nedenle O’na Antikçağ Grek Skolastiği demek olan heathenizm’in sistematikçisi denir.

Platon’un tekilin kendini çoklukta açığa vurması ve çokluğun birliğe varması öğretisinden yola çıkmış ve varolan her şeyin gelişmesini üç evreye ayırmak gibi bir sonuca ulaşmıştır. Platon

O’na göre gelişme, dönüşmeden değil, kendisi değişikliğe uğramayan, ama varlıkların ortaya çıkmasını sağlayan ne idüğü belirsiz bir güçten doğar.

O’na göre   mutlak ve Amethektıs (ilişki kurulamaz) olan bu güç birlik’tir. Bu birlikten ilkin varlık (Gr. On ) yani sonsuz (Gr. Apeiron ) ‘la onun amacı  ya da biçim (Gr. Peras ) ini ve her ikisinin birliği olan sonlu (Gr. Mikton, Peperasmeon) u çıkarır.

İkinci olarak bu birlikten hayat (Gr. Zoe ), yani devim ya da güç (Gr. Dynamis) le var olma (Gr. Hyparksis) yı ve her ikisinin birliği olan anlaşılır hayat (Gr. Zoe noete ) açılır.

Üçüncü olarak da zihin (Gr. Nous),   yani statik düşünce (Gr. Menein) yle devimsel düşünce ya da algı (Gr. Proienai ) ve bunların birliği olan düşünmeli düşünce (Gr. Epistrofe) çıkar.

Görüldüğü gibi bu üçleme bir açıdan Jamblikhos’un 3 üçüzlü (Fr. Le triple triade) sini andırır.

Proklos’a göre açılmış durumdaki mutlak yani Theos budur. [45]

Proklos’un günümüze Stoikheiosis  Theologike (Tanrıbilimin yemel bilgileri) [46] eseri gelmiştir. Yeni-Platoncu Metafizik üzerine günümüze kalan tek eser de budur. Ortaçağ boyunca Aristoteles’in sanılmıştır.

Hançerlioğlu kimi Felsefe Tarihçileri’nin O’nu Politeist Yeni-Platoncu olarak   Porphyrius ve Jamplikhos’un ardılı gösterilmesini yanlış bulur. O Atina Yeni-Platoncu’sudur.

 Atina Okulu O’nun ölümünden sonra da uzun yıllar Politeist Yeni-Platoncu yetiştirdi. İmp. Justinianus 529 da O’nu kapattı.

 

 

Damaskhios

470-5??

 

                 Grek düşünürü.. Fransızlar Damascius yazarlar. 488 de doğduğu da söylenir.

             Damas’lıydı. Atina Okulu’nun kendisinden önceki yöneticileri İsidoros ve Zenodotos’un öğrencisiydi.

             Antişçağ Grek Felsefesi’nin son düşünürü’dür. Çünkü MS. 529 da Politesit Yeni-Platonculuğun son sığınağı olan Atina Okulu, imp. Justinianus’un emriyle O’nun yönetimindeyken kapatıldı.

             Tarihçiler ‘Okulun kapatıldığından kimsenin haberi olmadı ‘derler. Çünkü varlığından da kimsenin haberi yoktu. Okulu kapatılınca önce Samanoğulları’nın egemenolduğu İran’a gittiği, ama orada tutunamayarak İskenderiye’ye döndüğü söylenir. Ölüm tarihi bilinmiyor.

             İsidoros’un Hayatı adlı eseri bugüne gelebildi. Doutes et Solutions sur les premiers principes ( İlk ilkeler Üstüne Şüpheler ve Çözümler ) adlı bir eseri daha vardı.

 

İoannes Philoponos

490-566

 

             Grek düşünürü.. Gramerci adıyla ünlüdür. Johannes Philiponus da denir.

             Grek Patristiğiydi.  Ammonios Sakkas’ın öğrencisiydi. Hristiyanlığın savunmasını yaptı. Aristoteles’in (ö.MÖ 322) hemen bütün eserlerini yorumladı. Bu yorumlar özellikle 15.yy.da çok ünlendi, birçok kez basıldı.

             3 Tanrılı bir din (triteizm) anlayışı öğretisi sapkınlık olarak mahkum edildi.

             Kata Proklu Peri Aisiotetos Kosmu, (Evrenin Sonsuzluğu üstüne Proklos’a Karşı) adlı bir eseri var.

 

 

Damaskhios

470-5??

 

             Grek düşünürü.. Damas’lı. Fransızlar Damascius yazarlar. Doğum tarihi tartışmalıdır. [47]Ölüm tarihi bilinmiyor.

             Antikçağ Grek Felsefesi’nin son düşünürü denebilir. Atina Okulu’nun kendisinden önceki yöneticileri İsidoros ve Zenodotos’un öğrencisiydi. Ünlü Sicilyalı Simplikos’u da o yetiştirdi.

529 da Politeist Yeni-Platonculuğun son sığınağı olan Atina Okulu , İmparator Justinianus’un emriyle O’nun yönetimindeyken kapatıldı. Tarihçiler ‘Okulun kapatıldığından kimsenin haberi olmadı’ derler. 

Okulu kapanınca önce Samanoğulları’nın egemen olduğu İran’a gitti. Orada tutunamayarak İskenderiye’ye döndü.

İsidoros’un Hayatı adlı eseri bugüne gelebildi.

Diğer bir eseri Doutes et Solutions sur les premiers principes (İlk Ülkeler Üstüne Şüpheler ve Çözümler)’dir.

 

 

Herennios

500 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Ammonios Sakkas’ın öğrencisiydi. Origenes ve Plotinos’la arkadaştı. 3 arkadaş, Sakkas’tan öğrendikleri gizlibilimi açıklamamak için yemin ettiler. Ama O yemini bozdu. O zaman diğer arkadaşları da bozdular. Bu bilgileri Porphyrios’un Plotinos’un Hayatı adlı eserinden öğrenilir.

             İskenderiye Okulu Yeni-Platoncular’ındandı.

 

 

Hesykhios

500 lü yıllar

 

             Grek düşünürü... Miletos’luydu. İskenderiye’ye geldi ve orada çalıştı.

             Başlangıçtan kendi çağına kadar bir Evren Tarihi yazdı.

             Kaybolan bir Onamotologos (Terimler Sözlüğü) vardı.

 

 

Sallustios

500 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Kinik Okul’un son düşünürü..

             Demostenes’in söylevlerini ezberlemiş olan Emese’li (Humus) bir hatipti. Atina’da ve İskenderiye’de Felsefe dersleri verdi.

 

 

Theophanes

500 lü yıllar

 

             Bizans’lı düşünür.. Hayatı üstüne bilgi yok.

             İustinianos ve Maurikios’un Tarihi adlı eseriyle tanınır.

 

 

Asklepios, Tral’li

500 lü yıllar

 

             Grek düşünürü.. Ammonios Hermioe’nin öğrencisi oldu.

             Aristotelesci’ydi.

             İskenderiye’de yaşadı. Yakın zamana kadar çok önem verilen notlarının Ammonios’un derslerinde tuttuğu notlardan meydana geldiği anlaşılmıştır.

 

 

Zenodotos

500 lü yıllar

 

             Grek düşünürü..

             Politesit Yeni-Platonculuğun son Okulu, Atina Okulu’nun sondan bir önceki başkanıdır. İskenderiye’li İsidoros’tan sonra Başkan oldu. O’ndan da Başkanlığı Damaskios aldı. Okul kapatıldığında Roma 2 yy. dan beri Hristiyandı.

 

 

Simplikios

500-??

 

             Grek düşünürü.. Semplicus, Symplicus da yazılır.

             İskenderiye’de Ammonios’tan ve Atina’da Damaskios’dan ders alan Yeni-Platoncu.

             Okul’un kapatılmasından sonra İran’a sığındı. 533 de Atina’ta döndüyse de ders veremediğinden eserler yazdı. Aristoteles için en güvenilir başlıca kaynaktır.

             Büyük önemi Yorumlar adlı eserinin Grek ve Roma Felsefeleri için başlıca kaynaklardan biri olmasıdır. Bu eser büyük çapta eski metinleri kapsar. Özellikle Aristoteles ve Epiktetos yorumları çok ünlüdür. Bu yorumlar Herman Diels ve M. Hayduck tarafından yayınlandı.[48]

             Son olarak da Berlin Akademisi tarafından yayımlanan ve Aristoteles’in (ö.Mö 322) bütün yorumlarını kapsayan Commentaria in Aristotelem Graeca [49] adlı toplubasımın içinde yer aldı.

 

 

Gregoire de Tours

538-594

 

             Fransız Tarihçisi..

             Piskopostu ve Saint adını aldı.

             10 ciltlik L’Histoire des Francs (Frankların Tarihi) adlı eseriyle ünlüdür. Çok önemli belgeleri kapsyan bu eser için Engels ‘mutlaka okumak gerekir’ der.

 

 

İsidoros, Sevillalı

570-636

 

             Grek düşünürü..

             20 kitaplık büyük bir Ansiklopedi yazdı. (Etimologiae). Bu eser Ortaçağ Kitaplıklarının başeseri oldu.

             O, nesnelerin özünün onların adlarından çıkarsanabileceğini, bu adların Etimoloji’sinden öğrenilebileceği kanısındadır. Bu varsayımların kimileri yanlış, kimileri gülünç, kimileri de doğru bulunmuştur. Yetkililer bütün yanılgılarına rağmen onu değerli bir eser sayarlar.