Nikolaj Kopernik

1473-1543

 

  Polonyalı Astronom. Latinceleştirilmiş adı Copernicus. Kopernikus da yazılır. Küçük adına Nikolaus denir.

  Astronomi de devrim yapmış bir bilgindir. İlk kez Güneşmerkezcilik kuramını ileri sürdü. Bu kuram, Ptolemaios’tan beri geçerli olan dünyamerkezcilik anlayışına son verdi.  Bu anlayışa son vermek demek , aynı zamanda Kilise Teoloji’nin bilim üstündeki egemenliğine de son vermek demek oldu. Çünkü dünyamerkezcilik, dünyanın evrende Tanrıca belirlenen özel bir yeri olduğu inancına dayanıyordu. Teoloji’ye göre dünya merkezdi ve onun üstündeki insanlar da evrendeki bütün varlıkların en seçkiniydiler. Kopernik ise bu zemini kaydırıyordu onlara göre.

  Kopernik’in bilimsel bulguları, bilimsel alanda Skolastiklerce sürdürülen Aristoteles kurgularına da son verdi. Aristoteles (ö. MÖ 322) gökcisimlerinin hareketleriyle yeryüzündeki hareketler arasında bir paralellik bulunduğunu ileri sürdü. Kilise egemenliği bu açıdan da sarsılmış oluyordu.  Kopernik’e karşı büyük bir dini savaş başlatıldı.

  Kopernik dünyanın, hem güneşin, hem de kendi ekseninin çevresinde bir günde döndüğünü, açık seçik tanıtladı.

  Eserleri:

  -De Revolutionibus Orbium Coelestium, [1]  Yıllardır Kopernik’in sanılan Önsözünde (O’na ait olmadığı, yayıncı tarafından yazıldığı Giordano Bruno ve Kepler tarafından tanıtlandı) eserde ilerisürülen varsayımların ciddi bir şey olmadığı ve esasen Astronomi’nin kesinlikten  uzak bulunduğu, bu konudaki eski görüşlerin  doğru bulundukları söylenir. Bu görüşün O’na ait olmadığı, Galilei’nin yeni kuramı doğruladığı ortaya çıkınca ‘kıyamet kopmuş, hemen birbuçuk yüzyıla yakın  bir sürece Kilise’nin yasakladığı Kitaplar listesinde yer alan bu eserin öğrettiklerine inananlar Engizisyon  Mahkemeleri’nde sürünmüşlerdir’.  Bruno Roma Meydanı’nda yakılmış, Galilei kendisini yalanlamaya mahkum edilmiştir.

  Bu keşfin Felsefe açısından taşıdığı önem de büyüktü. Metafizik ve İdealist kurguların yanlışlığı kanıtlandı diye düşünüldü. Materyalist Felsefe güçlendi. Bir incelemecinin değimiyle ‘Kilisenin resmi görüşü olan Evren tasarımı  altüst olmuştu.’

  Kopernik’in keşifleriyle sadece Geosantrik dünya görüşü Heliosantrik dünya görüşüne dönüşmüş olmuyor, aynı zamanda Antroposantrik anlayış da ortadan kalkıyordu. Artık insanın da, dünyası gibi, doğanın küçücük bir parçası olduğu ortaya çıktı ve insanların bakışları da dünyanın darlığından kurtulup evrenin sonsuzluğuna açıldı.

  Kopernik, Yeni-Pythagorasçılar’dan etkilendiğini eserinde söyler.

  Yeni-Pythagorasçı Aristarkhos, MÖ 280 de dünyanın hem merkezdeki ateşin, hem de kendi ekseninin çevresinde döndüğünü söylemiş. MÖ 150 de bir başla Pythagorasçı Seleukos O’nun bu varsayımını bilimsel olarak tanıtlamıştı. Ne varki Aristoteles-Ptolemaios etkisi  onların bu bulgularını yoketmiş ve bilimsel düşünceye yüzyıllarca egemen olmuştu.

  Kopernik’in getirdiği bu yepyeni Astronomi daha sonra Danimarkalı Tycho Brahe (1546-1601) ve öğrencisi Kepler tarafından geliştirildi.

  Kopernik, Kant’a da ilham kaynağı oldu. Kant ‘Saf Aklın Eleştirisi’ 2.baskısının önsözünde şöyle der:

’ Kopernik, yıldızların dünyamızın çevresinde döndükleri inancına dayanarak gök olaylarını çözemiyorum, bir de tersini deneyeceğim, dünyamızın onların çevresinde döndüklerini düşünerek bakacağım gök olaylarına’ demişti. Ben de O’nun gibi düşünüyorum:  Bilgimiz dışımızdan gelenlerle düzenleniyor inancına dayanarak Metafizik olayları çözemiyorum, bir de tersini deneyeceğim. Dışımızdakiler bilgimizden gidenlerle düzenleniyor inancına dayanarak bakacağım Metafizik olaylara.’

  Kopernik para sorunlarına gösterdiği ilgiyle Ekonomi edebiyatında da yer almaktadır. Paraların ayarını, ağırlığını ve biçimlerini yeksenak bir düzene sokmak gerektiğini ilerisüren bir para kitabı da yazdı. Paranın miktarı artınca fiyatların da yükseleceğini vurguladı. Gresham Yasası’nı da (kötü para, iyi parayı kovar) O’ndan önce gözlemlemiş ve açıklamıştı.