Johann Friedrich von Schiller

1759-1805

 

               Alman Düşünürü..

               Ünlü Alman Ozanı ve Dram Yazarı, Edeniyat Kuramcısı.

               10 Kasım 1759’da Marbach, Württemberg’de doğdu. 9 Mayıs 1805’te Weimar, Saksonya’da öldü. Siyasal Tezli ilk Alman Dramı olan Hile ve Sevgi’yle Toplumsal Eşitsizliği Kıyasıya eleştiren Haydudlar Dramı’nı yazmakla Filosofi Sözlükleri’nde Adına rastlanır. Şiirler’inde de  Tiranlığa karşı İnsancı bir Tutum izledi. Feodal Toprak Düzeni’ni eleştirdi. İnsan’ı Özgürlüğe ancak Sanat’ın kavuşturacağını savundu. Kant Filosofisi’ne eğildi.

 

               Gençlik Yılları ve İlk Oyunları:

               Schiller, Babasının Hizmeti’nde çalıştığı Württemberg Dükü Karl Eugen’ın Israrı üzerine, Dük’ün kurduğu Askeri Akedemi’ye gönderildi. Akademi’de 8 Yıl Tıp Öğrenimi gördükten sonra Stuttgart’taki bir Alay’da Yardımcı Hekim olarak Görev’e başladı.

               Dük’ün Baskısı altında geçen İlk Gençliği Schiller’i, sonradan birçok Oyununda işlediği Güc’ün İyi’ye ve Kötü’ye  kullanılması üzerine düşünmeye yöneltti. İlk Şiirleri’nin Bazılarında ve Toplumsal Kurallar’ın Baskısını konu alan ilk Oyunu Haydutlar’da Schiller’in Baskı’ya karşı duyduğu Tepki’nin İzler’i görülebilir.

               Schiller Oyununu Tiyatrolar’a Kabul ettirebilmek için, Başkaldırı Ögesine daha az yer veren Yeni bir Metin hazırlamak Zorunda kaldı. Yine de, Oyun’un Mannheim’daki Ulusal Tiyatro’da İlk Sahnelenişi (1782) Büyük Olay oldu ve Eser Alman Tiyatro Tarihi’nde bir Dönüm Noktası oldu. Schiller Oyun’un İlk Gecesi’nde  bulunmak üzere Dük’ün İzni olmadan Gizlice mannheim’a gitti. Ama Dük bunu öğrenince Schiller’in bir daha Oyun yazmasını yasakladı. Bunun üzerine Schiller Stuttgart’tan kaçtı ve İlk Oyununua sahnelemeyi kabul een Tiyatro’nun Müdürü Heribert Baron von Dalberg’den Yardım istemek için Mannheim’e gitti. Yeni Oyunu Die Veschwörung des Fiesko zu Genua’nın Yazmaları’nı da yanında götürmüştü. ‚Cumhuriyetçi Bir Oyun’ Alt Başlığı’nı taşıyan bu Eser, 1500ler’de Cenova’da geçiyor ve bir Zorba’nın Yükseliş ve Çöküşünü ya da Schiller’in kendi Sözleriyle ‚Sonunda Yenilgi’ye uğratılan Hırs’ı’ Konu alıyordu. Ama Oyun, Ulusal Tiyatro tarafından geri çevrildi.

               Schiller 1784’de 3. Trajedisi olan Kabale und Liebe’yi yazdı. Dalberg bir Süre sonra Schiller’e  , Mannheim’daki Tiyatro’nun Maaşlı Oyun Yazarı olmasını önerdi.  Ve Kabala und Liebe Mannheim’da Başarı’yla sahnelendi. Ama Yılsonu’nda Anlaşması yenilenmeyince Schiller Parasal Açıdan Kötü Duruma düştü. Buna bir de Charlotte von Kalb Adlı Evli bir Kadın’la İlişkisinin Yol açtığı Duygusal Bunalım eklenince, bir kez daha Arkadaşlarının Bakım ve Yardımı’na  Muhtaç kaldı. Leipzig’e gitti ve Varlıklı bir Kişi olan Christian Gottfried Körner’in Desdeği’yle Saksonya’da 2 Yıl kalarak İlk Büyük Manzum Oyunu Don Carlos, Infant von Spanien yayınlandı. Don Carlos, Schiller’in Oyun Yazarlığı’nda bir Dönüm Noktası’dır. Kullandığı Açık Ölçü Tekniği Alman Oyun Yazarları taradından daha önce de kullanılmıştır, ama bunu Alman Manzum Tiyatrosu’nun Yaygın Ölçüsü Durumu’na gelmesi Goethe’nin Ipgigenie auf Tauris’i ve Schiller’in  Don Carlos’uyla olmuştur. 

 

               Klasik Tiyatro ve Tarih Çalışmaları:

               Schiller, Körner’in Konukseverliği ve Parasal Desdeği Sayesi’nde Yeni Ürünler vermeyi sürdürü. Yeni Ruh Hali’ni Coşkulu bir Dil’le İfade ettiği ‚An die Freude’ (Neşe’ye) Adlı İlahi’yi yazdı. Bu İlahi sonradan Beethoven tarafından 9.Senfoni’nin Koro Bölümü’nde kullanıldı.

               Schiller  1787’de ,Weimar’ı Almanya’nın Edebiyat Merkezi Durumu’na getiren Yazarlar’la Tanışma Umudu’yla oraya gitti. 1794’te Goethe’yle tanıştı. Başlangıçta birbirine ters düşen bu 2 Şair’in Dostlukları, Alman Edebiyatı Tarihi’nde Yeni bir Dönem’in Başlangıcı oldu. Goethe , Geschichte des Abfalls der vereinigten Niederlande von der spanischen Regierung Adlı Eseri’yle bu Alan’dakş Yeteneği’ni ortaya koyan Schiller’in Jena Üniversitesi’nde Tarih Prof.lüğü’ne getirilmesini sağladı.Geschichte des dreissig-jaehrigen Krieges de Schiller’in bir Tarihçi olarak Saygınlığı’nı artırdı.

               Schiller 1790’da, İyi bir Aile’den gelen Charlotte von Lengenfeld ile evlendi. 2 Oğlu ve 2 Kızı oldu. Ama Kısa bir süre sonra Sağlığı Aşısı çalışmaktan bozuldu ve Hayatının Sonuna kadar Hastalık’la boğuştu.

 

               Felsefe Çalışmaları ve Tarihsel Tiyatro:

               Schiller Sağlığının Bozulmasına Karşın yeniden Parasal Desdek bularak  Kant Filozofisi üzerinde çalışmaya, bir yandan da kendi  Filozofik Görüşleri’ni geliştirmeye başladı. 1793-1801 arasında yazdığı bir Dizi Deneme’de Estetik Etkinliğin Niteliğini, Toplumsal İşlevi’ni ve Ahlaki Değerler’le İlişkileri’ni tanımlamaya çalıştı. Bu Denemeler’den Bazılarını ilk kez Yayın Yönetmeliği’ni kendisinin üstlendiği Kısa Ömürlü Edebiyat Dergisi Die Horen’da yayınladı.

               Schiller bu Dönem’de Şiir de yazdı. Filosofik ve ‚Eleştirel Düşüncesi’nin Özünü yansıtan ‚Das İdeal und das Leben’ (Hayat ve İdeal), ‚Die Macht des Gesanges’ (Şarkı’nın Gücü) ve ‚Der Spaziergang’ (Yürüyüş) Adlı Şiirleri, bir Entellektüel Deneyim’in Ürünü olmaları bakımından Gerçek Anlam’da Filosofik sayılabilecek Şiirler’di. Ama bu Eserler, Schiller’in En İyi Şiirleri arasında Yer almakla birlikte çok az Kişi tarafından anlaşılabildi. Buna Karşılık Schiller 1797’de yazdığı ve yaygınlıkla okumam ‚Der Handschuh’ (Eldiven), ‚Der Taucher’ (Dalgıç) ve ‚Die Kraniche des Ibykus’ (İbukus’un Turnaları) gibi Baladlar’ı ve Ünlü Şiiri ‚Lied von der Glocke’ (Çan’ın Şarkısı) ile Sanat Düzeyini düşürmeden Şiir’in Sokak’taki İnsan’a Nasıl ulaştırılabileceğini gösterdi.

               Schiller Oyun Yazarlığı’nın Doruk Noktası’na Wallerstein Üçlemesi’yl ulaştı.

               Schiller bu Oyun’un ardından 4 Oyun daha yazdı. Bunlar’dan 1800’de sahnelenen Maria Stuart, İskoçya Kraliçesi Mary’yi Konu alan Psikolojik bir Oyun’dur. Die Jungfrau von Orleans Jean d’Arck’ı Konu alan bir ‚Romantik Trajedi’dir. Ama Oyun’da Jean d’Arck gerçekte olduğu gibi yakılarak değil, kazanılan bir Savaş’ın ardından, bir Zafer Ateşi içinde Can verir. Önsöz’ü aynı Zamanda Schiller’in Son Eleştiri Yazısı olan Die Braut von Messima, Grek Tiyatrosu Örnek alınarak yazıldı. İsviçre Orman Kantonları’nın Habsburg Yönetimi’ne Karşı Başkaldırısı’nı ve Avusturyalı Zorba Yönetici’nin öldürülüşünü anlatan Wilhelm Tell’de Siyasal Eylemler’de Şiddet kullanmanın Haklı olup olmadığı Sorusu tartışılır.

               Schiller’in Klasik Dönemi’nin Ürünü olan bu Oyunlar’ın her biri kendine Özgü bir Değer taşır. Ama Dramatik Ustalık Açısından Maria Stuart hepsinden Üstün’dür.

               Schiller 1805’te, Konusunu Rus Tarihi’nden alan Demetrius Adlı Oyununu bitiremeden öldü.

 

               Değerlendirme:

               Schiller’in Eserlerinde Özgürlük Düşüncesi Merkezi bir Yer tutar. Ama Schiller’in Özgürlük Anlayışı’nın zamanla değiştiği görülür. Siyasal baskı’ya ve Toplumsal Kurallar’a Karşı çıkan İlk Trajedileri’nde, daha çok Maddi bir Özgürlük Kavramı Ön Plan’dadır. Sonraki Oyunlar’ında ise İnsan’ın Bedensel Zayıflıkları’nı Aşmasına ve Maddi Şartlar’ın Baskısını yenmesine İmkan veren daha Manevi, daha Tinsel bir Özgürlük Anlayışı Önem kazanır. Schiller bu Oyunlar’da kahramanları’nın Maddi Dünya’nın Talepleri’yle Evrensel bir Ahlak Düzeni’nin gerekleri arasında Bocalayışını ve Herşey’e karşın Bütünlüklerini Koruma Çabasını sergiler. Filosofik şiirler’inde ve İncelemeleri’nde ise, Sanat’ın İnsan’ın İç Uyumu’na Ulaşmasındaki Rolünü ve daha Mutlu, daha İnsancıl bir Toplumsal Düzen’in ancak Birey’in ‚Estetik Eğitimi’’yle gerçekleştirilebileceğini göstermeye çalışır.

                

               Eserleri:

               -Philosophische Brief, (Filosofik Mektuplar), [1]

               -Die Raeuber, [2] Karl Moor, Üniversite’yken  Başıboş bir Hayat sürmüş Ateşli bir Genç’tir. Kötü Niyetli Kardeşi Franz Yaşlı Babalarının Aklını çelerek onu Büyük Oğluna Karşı kışkırtır ve Karl’ı Evlatlık’tan reddetmesini sağlar. Bunun üzerine Karl bir Haydut Çetesine katılarak Yerleşik Bütün Kurallar’a Meydan okur. Ama çok geçmeden, Kurulu Düzen ne kadar Bozuk olursa olsun, Yasalar’a Başkaldırı ve Şiddet’in Düzen’e Alternatif oluşturmadığını ve Toplum’un bu Yolla düzeltilemeyeceğini kavrar. Oyun’un Sonu Haydutlar’ın Yasaları ve Ahlaki Değerler’i savunmak için yazıldığı İzlemimini vermekle birlikte, Oyun Temel’de Soylu bir İnsan’ı Suç’a iten Toplum’a yöneltilmiş Sert bir Suçlama’dır.

               - Die Veschwörung des Fiesko zu Genua, [3](Cenova’lı Fiesko’nun Komplosu),

               - Kabale und Liebe,[4] Genç bir Aristokrat’ın Soylu olmayan bir Kız’a Aşkını Konu alır. Çekici Konusu (Duygu’nun Toplumsal Kurallar’a Karşı Başkaldırısı) ve içerdiği Güçlü Toplumsal Eleştiri’nin yanısıra Canlı Diyalogları ve Karekteri’yle de Schiller’in  Tiyatro Alanı’ndaki Üstün Yeteneği’ni ortaya koyuyordu.

               -Don Carlos, Infant von Spanien,[5] Oyun bir Bakıma yaşlanan İspanya Kralı II.Felipe ve 3.Eşi Valois’lı  Elisabeth ile Kral’ın İlk Evliliğinden doğan ve Üvey Annesine Aşık olan Don Carlos Arasındaki İlişkileri Konu alan bir Orta Sınıf Trajedisi’dir. Ama Baba’yla Oğul arasındaki Ayrılık, Kişisel Hayat’la Sınırlı kalmayıp Ciddi Siyasal Karışıklıklar’a da Yol açar. Konu’nun Aile Hayatı’ndan Siyasal Plan’a kayması Oyun’un Aşırı uzamasına ve Olay Örgüsü’nün  Aşırı Karmaşıklaşmasına Yol açmışsa da, Heyecanlı ve Etkileyici Sahneler ve Kral Felipe başta olmak üzere Bireysel ilişkileri’yle çizilmiş Karekterler, bu Kussular’ı dengeler. Schiller’in Açık Ölçü Tekniği de ilk kez bu Oyun’da Özgün bir İfade kazanır.

               -Geschichte des Abfalls der vereinigten Niederlande von der spanischen Regierung ,[6] (Birleşik Hollanda’nın İspanyol Yönetimi’nden Ayrılması’nın Tarihi),

               -Geschichte des dreissig-jaehrigen Krieges, Schiller, [7]1800 de yayınlayacağı Wallenstein’ Malzeme sağladı.

               -Wallenstein,[8] Manzum bir Önsöz, bir Dramatik Özdeyiş ve 5 Perdelik 2 Oyun’dan oluşan Eser, 30 Yıl Savaşları Sırası’nda Kutsal-Roma-Germen İmparatorluğu Orduları’nın Başkomutanı olan Albrecht Wenzel Eusebius von Wallenstein’ı Konu alır. Kendisini İyi’nin ve Kötü’nün ötesinde, bir Üstün İnsan olarak gören Wallenstein, Düşman Kuvvetleri’yle  İşbirliği yaparak İmparatorluk’ta Tek Söz Sahibi olmaya çalışır. Bu Yönüyle Olumsuz bir Kahraman olarak çizilirse de, Kargaşa Anı’ndaki Güçlü Davranışları’yla Hayranlık uyandırır. Schiller’in çizdiği Wallenstein Portresi anı zamanda Güc’ün Çekiciliği ve Tehlikeleri üzerine Derin bir İnceleme’dir.

               - Maria Stuart, Oyun Mary’nin Fotheringhay’de İdam edilmesinden  Önceki Son 3 Günü’nde geçer. Schiller Konu’yu işlerken Gerçekler’den zaman zaman uzaklaşırsa da, tarihsel Durumu Derin bir Kavrayış’la Ele alır ve Siyaset’in Adalet Maskesi altında yapılmasının, Adalet Adamları’nın Güç Politikası’nın ve İdeolojik Çatışmalar’ın Baskısına Boyun eğdirilmesinin Yol açtığı Sorunlar’ı irdeler. Oyun’da  Mary İngiliz Mahkemesi’nin İdam Kararı’nı, haksız bulmakla birlikte önceki Günahları’nın Kefareti olarak Kabul eder ve böylece Dışsal vir Felaket’i İçsel bir Zafer’edönüştürür. Bu da Schiller’in Trajedi Anlayışı’yla, Trajedi Kahramanı’nın ancak kendinden vazgeçerek Ahlaki olarak yeniden doğabileceği Görüşüyle Uyum içindedir.

               -Die Jungfrau von Orleans,

               - Die Braut von Messima,

               -Wilhelm Tell,[9]

               -Demetrius ,Oyun, bitiemeden öldü.

               -Friedrich Schiller’den Seçme Şiirler ve Tefsirleri,[10]

               -Baladlar, [11]içinde, Şiirler

               -İnsanın Estetik Terbiyesi Üzerine Mektuplar,[12] Estetik Yazıları,

               -Amca Rolu’nde Yeğen,[13]

               -Parazit,[14]

               -Çin Prensesis Turankız,[15]