Nikolay (Vasilyeviç) Gogol

1809-1852

 

                31 Mart 1809’da Soroçintsi, Poltava Yakınları, Ukrayna’da doğdu. 4 Mart 1852’de Moskova’da öldü. Rus Doman ve Oyun Yazarı. Ölü Ruhlar Tomanı’yla, Palto Adlı Öyküsü 1800ler Rus Gerçekçiliği’nin Temel Eserleri olarak değerlendirilir.

                Renkli Köy Hayatı , Kazak Gelenkeleri ve Zengin Halk Kültürü’yle Ukrayna, Gogol’un Çocukluğu’nun Arkaplanı nı oluşturdu. Orta Halli Toprak Sahibi bir Aile’den geliyordu. 12 Yaş’ında  Nejin’deki Lise’ye gönderildi. Burada İğneleyici Dil’i, bir Dergi’de yayınlanan Şiirleri, Yazılar’ı ve Okul’da sahnelenen Oyunlar’daki Zizah Yeteneği’yle Dikkati çekti.  1828’de Memur olmak Umud’uyla Petersburg’a gitti, ama Kısa zamanda, Parası ve Gerekli İlişkileri olmadan Geçimini sağlamanın pek Kolay olmadığını anladı. Oyuncu olmaya kalkıştıysa da Giriş Sınavı’nı kazanamadı. Öğrencilik Yıllar’ında yazdığı sıradan, Duygusal bir Kır Şiiri’ni kendi İmkanlar’ıyla yayınlayarak bu kez Şair olarak Ad’ını duyurmaya çalıştı.Ama karşılaştığı Büyük Başarısızlık üzerine Şiir’in Bütün Kopyalar’ını yaktı. Bir ara ABD’ye yerleşmeyi düşündü. Daha sonra Annesinin, Çiftliğine konan İpoteğin kaldırması için gönderdiği Para’yı alarak Almanya’nın Lübeck Limanı’na giden bir Gemiye bindi. Almanya’da kısa bir süre gexfikten sonra Parası tükendi ve Petersburg’a dönerek İş aramaya başladı. Çok az Maaşla bir  Devlet Memurluğu buldu, 3 Ay sonra bir Başka Memurluğa geçti ve 1 Yıl sonra oradan da ayrıldı.

                Bu arada Dergiler’de Yazıları’nı yolluyor, bu Yazılar’da Ukrayna’daki Çovukluk Anıları’na sığınıyordu. Uyrayna’nın Güneşli Manzaraları, Köylüler ve Köy’ün Kabadayı Gençleri’yl İlgili Büyün Anıları’nı Kağıt’a döktü. Şeytanlar, Cadılar, Cinler ve Ukrayna Halk Kültürü’ndeki Çeşitli Fantastik Ögeler’le Dolu Öyküler yazdı. Geçmiş’in Romantik Öyküleri’yle Gün’ün Gerçekçi Olayları’nın iç iöe geçmesiyle Gogol’un Gülmece Anlayışı ve Kötülük Duygusu biçimlenmeye başladı. Bu Sürec’in Sonu’nda 8 Öykü’den oluşan Veçera na hutore bliz Dikanki yayınlandı.Konuşma Dili’ne de Yer veren Canlı bir Anlatım’la yazılmış olan Eser, Rus Edebiyatı’na Yeni ve Diri bir Hava getirdi. Halk Kültürü’nün Havası’nı yansıtmaları, Uktayna Sözcük ve Deyişler’ine  Yer vermeleri ve Gogol’ün alışılmışın dışına çıkan Anlatım’ı Sayesinde bu Öyküler , Rus Edebiyatı’nda Büyük İlgi topladı. Gogol de Genç Yaş’ında bir anda Ün kazandı. İlk Hayranlar’ı arasında, daha önce tanışmış olduğu Puşkin ve Vasili Jurovski vardı. Kısa bir Süre Sonra Yazar Sergey Aksakov ve Eleştirmen Vissarion Belinski de Hayranlar’ı Arasına katıldı.

                Gogol, 2.Devlet Memurluğu’ndan  da ayrıldıktan sonra, Yatılı bir Kız Okulu’nda Tarih Öğretmenliği’ne başladı. 1834’de Ortaçağ Tarihi Dersleri vermek üzere Petersburg Üniversitesi’ne atandı. Ama Bu Görev için Yeterli olmadığını düşünerek, bir Yıl sonra oradan ayrıldı. Bu arada Mirgorod ve Arabeski Ad’lı Ederler’ini Yayın’a hazırladı. Mirgorod Hikayeleri’ndeki 4 Öykü, daha önceki Kitab’ı Dikanka Yakınları’nda Bir Çiftlik’te Akşam Toplantıları’nı Devam’ıydı. Ama bu Öyküler, Gogol’ün Kaçış Edebiyatı’na yönelen Romantik Tutum’uyla Hayat Karşısı’nda Karamsarlığı arasında Büyük bir Uzlaşmazlık olduğunu ortaya koydu. Kazan Geçmişi Kusursuz bir Biçim’de yansıtan Taras Bulba gibi bir Öykü, Kuşkusuz Bugün’den Kaçış İsteği’nin İfadesi’ydi. Povest o tom, kak possorilsya Ivan Ivanoviç ile İvanom Nikiforoviçem Mizah’e yer vermekle Beraber, Varolmanın Anlamsızlığı ve Bayalığı Karşısı’nda duyulan Acı ce Öfke’yi Dil’e getiriyordu. Starosvetskiye pomeşçiki’de Yergici Tutum, Öykü’nün Patoral Hava’sını İkinci Plan’a düşürüyor, Yaşlı Çift’in Oburluğu ve yalnızca Yemiş olmak için durmadan Yemek Yemeleri birbirlerine duydukları Sevgi’yi gölgeliyordu.

                Gogol’un Bazı Denemeleri’yle Birlikte 2.Kitab’ı Arabeski’de yayınlanan Petersburg Öyküleri’ne, be Bu Dünya’ya Uyum sağlayabilen, ne de ondan kaçabilen ve bu Nedenle de onun Bayalığını ve Kötülüğünü sergilemeye çalışan bir Romantiğin Saldırgan Gerçekçiliği Egemen’dir. Bu Öyküler’den Zapiski sumasşedşevo yaptığı Tekdüze ve Sıkıcı İş Yüz’ünden bunalan bir Memur’u Konu alır. Büyüklük Kuruntusu’yla avunmaya çalışan Memur, sonunda Akıl Hastanesi’ne kapatılır. Nevski prospekt’te Romantik bir Hayalci ile Kaba bir Maceracı Karşı Karşıya’dır. Portret’in ueniden yazdığı Son Bölümü’nde, bu Dünya’da Kötülüğün ortadan kaldırılamayacağına duyduğu İnancını vurgular.

                Gogol 1836’da Puşkin’in çıkardığı Sovremennik Ad’lı Dergi’de , Yergili Öylüler’inin En Neşeliler’inden biri olan Kolyaska’yı[1] yayınladı. Eğlenceli ve İğneleyici bir Uslup’la yazılmış Gerçeküstü Öyküsü Nos [2]Aynı Dergi’de yayınlandı. Puşkin’le İlişkisi Gogol için Çok Önemli’ydi. Çünkü onun Beğeni’sine ve Eleştiriler’ine güveniyordu. Gerek Rus Edebiyatı, gerekse Gogol’ün Geleceği açısından Büyük Önem Taşıyan 2 Büyük Eser’i Revizor ve Ölü Canlar’ın Konular’ını seçerken de Puşkin’den esinlenmişti.

                Büyük bir Komedi olan Müfettiş’te, Çar I.Nikolay Dönemi’ndeki yozlaşmış Bürokrasi Acımasızca Alay’a alınır. Şık Giyimli bir Geveze’yi, Korku’yla bekledikleri Müfettiş sanan Taşralı Memurlar, Yönetim’deki Bozukluğu görmesin diye ona Ziyafet çeker, Rüşvet verirler. Ama Sahte Müfettiş Başarı’yla uğurlandıktan sonra, Memurlar’ın Korku ve Şaşkınlığı arasında Gerçek Müfettiş çıkagelir. Gözyaşı’yla Kahkaha’nın birleştiği bu Suçlayıcı Güldürü, ilk Kez 19 Nisan 1836’da, Çar’ın Özel İzmi’yle sahnelendi. Gerici Basın ve Bürokrasi’nin Büyük Tepkisi üzerine Gogol Rusya’dan ayrılmak Zorunda kaldı. Çeşitli Aralar’la 1842’ye Kadar Roma’da yaşadı. İtalya’da, Beğeniler’ine ve Ataerkil Dinsel Eğilimler’ine Uygun bir Ortam buldu. Roma’da çalışan Dindar Ressam Aleksandr İvanov’la Yakın bir Dostluk kurdu. Ayrıca İtalya’ya gezmeye gelen Rus Aristokratlar’ıyla tanıştı. Rusya’dan ayrılan ve Katolik olan Prenses Zinaida Volkonski’yi de sık sık görüyor, onun Çevresindeki Dinsel Tartışmalar’a katılıyorlardı.

                Şaheseri Ölü Canlar’ın  Büyük Bölümü’nü Roma’da yazdı. Bu Roman ya da Yazar’ın Değişi’yle ‘Destan’, Serflik Düzeni ve Devlet Yönetimi’ndeki Adaletsizlikleri’yle Feodal Rusya’yı yansıtır.  Roman’ın Kahraman’ı Kibar Dolandırıcı Çiçikov, birkaç kez Servet’ini yitirdikten sonra  kısa yoldan Zengin olmaya Karar verir. Çeşitli Toprak Sahipleri’nden, yeni ölen ama henüz Resmi Kayıtlar’a geçmediğinden yaşıyor görünen Serfler’i (Rusya’daki Adı’yla ‘Canlar’ı) Satın almaya başlar. Toprak Sahipleri, Gelecek Sayım’a Kadar Vergisi’ni ödemek Zorunda oldukları bu Mal varlığı’ndan kurtuldukları için sevinirler. Çiçikov bu ‘Canlar’ı bir Banka’ya Rehine koymak ve böylece Elde edeceği Para’yla Saygıdeğer bir Kişi olarak Uzak’taki bir Bölge’ye yerleşmek Amac’ındadır. Palını uygulamak üzere ilk gittiği Yer’deki taşralılar, onun Kibar Davranışları’ndan etkilenirler. Çiçikov, ‘Mlü Canlar’ı satmak isteyen birkaç Toprak Sahibi’yle görüşür. Grotesk bir Biçim’de Gülünç olan bu Alım-Satım İşlemler’i sırasında, Serfler’in hayvan gibi alınıp satıldığı Rusya’nın Acıklı Durum’u sergilenir. (Hepsi birbirinden İtici ve Garip olan bu Toprak Sahipleri’nin Adları, Rusya’da yaygınlık’la kullanılan Takma Adlar Durumu’na gelmiştir). Sonunda Planı ortaya çıkan Çiçikov, Kent’ten kaçar.

                Ölü Canlar, 1842’de basıldı. Gogol’un Bütün Eserleri’nin İlk Basımı’da aynı Yıl yayınlandı. Bu Basım’da, başka Eserler’inmin yanı sıra Neşeli Komedisi Jenitba ve Palto’da yer alıyordu. Belinski gibi Demokrat Aydınlar, bu Eser’de kendi Liberal Düşünce ve Özlemler’ini buldular. Puşkin’in Trajik Ölümü’nden sonra Gogol’ün Ün’ü daha da arttı. Belinski gibi Demokrat Aydınlar, Bu Eser’de kendi Liberal Düşünce ve Özlemler’ini buldular. Puşkin’in Trajik Ölüm’ünden sonra Gogol’ün Ün’ü daha da arttı ve Rus Edebiyatı’nın Babası olarak Kabul edildi. Ama O, Öncü Rol’ünü, kendine Özgü bir açıdan değerlendiriyordu. Toplum’a yönelttiği Suçlamalar’la Herkes’i güldürüp Olumlu Sonuçlar aldığını görünce, Tanrı’nın Ona bu Büyük Yeteneği yalnızca Güldürme Yolu’yla Kötülükler’i eleştirmesi için değil, Ruslar’a Kötü bir Dünya’da Doğru Yol’u göstermesi için de verdiğine inandı. Bu Nedenle de Ölü Canlar’ı, Dante’nin La divina commedia’sı tarzında sürdürmeye Karar verdi. Yayınlanan Bölüm, Rus Hayatı’nın Inderno’su (Cehennem), Çiçikov’un Ahlak Sahibi bir İnsan oluşunu gösteren İkinci ve Üçüncü Bölümler de ‘Purgatorio’ (Araf) ve ‘Parasido’ (Cennet) olacaktı.

                Böyle bir Kurtarıcılık Görev’i yüklenen Gogol, Yaratıcılığını giderek kaybettiğini gördü. Roman’ın 2.Bölüm’ü için 10 Yıl’dan Uzun bir Süre çalıştıysa da Olumlu  bir Sonuç alamadı. Notlar’ı arasında bulunan 4 Bölüm’ün Taslağı ile 5.Bölüm’ün Bazı Parçaları’nda Olumsuz ve Grotesk Kişilikler oldukça İyi işlenmiş, Yüceltmeye çalıştığı Olumlu Tiplerse Yapmacık ve Donuk kalmıştı. Gogol Bu Eksikliği  Rus İnsanı’nın daha Erdemli yaşamaya çağırmasının, Artık Tanrı’nın İsteği olmadığı Biçim’inde yorumladı. Ama Yine de, Sanatçı olarak değilse de, en azından Öğretmen ve Din Adamı olarak Rusya’nın kalkınması ve Ahlaki Gelişimi için Gerekli gördüklerini söyleyebilecek Durum’da olduğunu göstermeye Karar verdi. Bu Amaç’la yazdığı ve yalnızca Tutucu Kilise’yi değil, Birkaç Yıl öncesine Kadar Acımasızca suçladığı Güçler’i övdüğü 32 Söylev’den oluşan Vibrannye mesta iz perepiski s druzyami Hayranlar’ının Tepki’siyle karşılaştı. Özellikle Belinski, Öfekli bir Mektup’unda Gogol’ü ‘Kamçı, Cehalet ve En Koyu Baskı’nın Savunucusu’ olmakla suçladı. Gogol bu Tepkiler’i, Günag işlediği için Tanrı’nın Gözü’nden düştüğünü gösteren Kanıtlar olarak yorumlandı. Din’e daha yakından bağlandı ve Çileci bir Hayat sürmeye başladı. 1848’de Filistin’e giderek Kutsal Topraklar’ı Ziyaret etti. Ama beklediği Huzur’u bulamadı. Sonu’nda Moskova’ya yerleşti. Burada, Gogol üzerinde bir Tür Ruhsal Baskı uyguladığı anlaşılan Matvey Konstantinovski Adlı Bağnaz bir Rahib’in Etkisi altına girdi. Onun Emriyle 24 Şubat 1852’de Ölü Canlar’ın, tamamladığı sanılan 2.Bölüm’ünün El Yazmaları’nı yaktı. 10 Gün sonra da Yarı Çılgın bir halde öldü.

                Gogol Hayat’ının Ve Düşünceleri’nin  Bütün Kararsız ve Garip Yönler’ine Karşın, Rus Edebiyatı içinde Çok Önemli bir Yer tutar. Belinski, Rus Edebiyatı’nın daha sonraki Gelişme Yönü’nü belirleyen ‘Doğal Okul’un (‘Gösterişli’ ya da Romantik Okul’dan ayrı olarak) İlkelerini Gogol’ün Müfettiş, Ölü Canlar ve Palto gibi Eserler’inden Yol’a çıkarak ortaya koydu.

                Gogol, Rusya’ya kendi Yüzünü gösteren İlk Yazarlar’dandır. Tolstoy, İvan Gonçarov ve İvan Turgenyev, Puşkin’in Klasik-Gerçekçi ve Yalın Uslub’unu benimserken, Fyodor Dostoyevski ila daha sonra gelen Simgeci Şair ve Roman yazar’ı Andrey Beli, Gogol’ün Süslü ve Canlı Yazış Biçimini benimsediler. Beli, Devrim Sonrası’nda yetişen SSCB’li Yazarlar üzerinde Etkili oldu. Büyük Yergi Yazarı Mihail Saltikov-Şçedrin de, Gogol’ün Toplum’a suçlamalar yönelten Gerçekçiliği’ni benimsedi. Gogol ayrıca ‘Küçük İnsan’ı bir Edebiyat Kahraman’ı yapması açısından da Önemli’dir. ‘Edebiyat’ı Aşma Çabası’nın yanı sıra, Ruh Sıkıntısı da, daha Yüksek bir Düzey’de Tolstoy ve Dostoyevski tarafından sürdürülmüştür.

 

                Eserleri:

                -Veçera na hutore bliz Dikanki ,[3] (Masallar:Dikanka Yakınları’nda bir Çiftlikte Akşam Toplantıları), 2 Cilt

                -Myortvye duşi, [4](Ölü Ruhlar), Bu eser’le Ünü’nün Zirvesine çıktı.

                -Şinel, [5] (Palto), Büyük bir Özveri’yle aldığı Şık Paltosu’nun çalınması üzerine üzüntüden ölen Küçük bir memur’un Öyküsü.. Bu ‘Küçük İnsan’ın Trajedisini ‘Büyük’ Ayrıntılar’la işlemişti. Yıllar sonra Dostoyevski, Tüm Rus Gerçekçileri’nin ‘Gogol’un Paltosu’ altından çıktığını söyleyecekti.

                -Jenitba ,[6] (Bir Evlenme),

                -Mirgorod , [7]

                -Arabeski , [8]

                -Taras Bulba [9]

                -Povest o tom, kak possorilsya Ivan Ivanoviç ile İvanom Nikiforoviçem ,[10]

                -Starosvetskiye pomeşçiki,[11]

                -Zapiski sumasşedşevo ,[12]

                -Nevski prospekt, (Nevski Bulvarı),

                -Portret,[13]

                -Revizor, (Müfettiş),

                -Vibrannye mesta iz perepiski s druzyami ,[14] (Dostlarımla Yazışmalar’ımdan Seçilmiş Parçalar),

 

                Şu Eserleri de Türkçe’ye çevrildi.

                -Mayıs Gecesi, 1938

                -Kumarcılar,1946,

                -Bir Komedyanın İlk Temsilinden Sonra Tiyatro’dan Çıkış, 1946,1982

                -Şaşkınlar Panayırı, 1978