Nicolai Hartmann

1882-1950

 

   Alman düşünürü..

   İdealist, İrrasyonalist, Agnostik..

   Marburg ve Berlin Üniversiteleri’nde Profesördü. Husserl’in Fenomonolojisi’ne dayamak istediği kendine özgü bir Ontoloji geliştirdi.  Sübjektif İdealist Rasyonalizmin kendisine aykırı düştüğünü farkedinceye kadar da Yeni-Kantçı Marburg Okulu’na bağlı kaldı.

   Geliştirdiği Kritisit Ontoloji (Yeni Varlıkbilim), sözde nesnel bir temele dayanır.  Çünkü Objektif idealist’tir. Hartmanm’a göre insan dünyada tek başına değildir, varlık ilişkilerinin oluşturduğu gemiş bir sistem içindedir. Bu sistem O’na özgü de değildir, insanın bulunmadığı yerde de vardır. İnsanın da bir parçası olduğu dünya, varlık ilişkileriyle kurulmuştur. İnsan kendisini bu ilişkilerden soyutlarsa içinde yaşadığı dünyayı kavrayamaz. Varlık ilişkilerini tanımadan ne tarihin oluşumunu, ne de hayatın toplumsal biçimlerini anlaşılabilir. Bu ilişkiler bilinmedikçe insanın ruhi yapısı da anlaşılamaz. Bunun içindir ki bir felsefi temel bilim aramak zamanımızda bir ihtiyaç olmuştur. İşte bu temel bilim, varlıkbilimdir.

   Varlıkbilim, varolanı var olduğu gibi inceleyen bir bilimdir. Hartmann’a göre varlık düzeni (ratio essendi)’nde alttan üste doğru şöylece sıralanan 4 basamak (Al.Stufe) var:

   Maddi,Uzvi,Ruhi ve Manevi basamaklar.

   Alt ve Üst değimleri, Hartmann’a göre birer değerlendirme değildirler, sadece basamağın yalınçlığını ya da karmaşıklığını gösterirler, yani basamakların en yalıncı en alttaki maddi ve en karmaşığı en üstteki manevi olanıdır. felsefenin en büyük yanılgısı, temel ilkenin bunlardan sadece birinde, yani tek’de aranması olmuştur. Bu sorunun cevabını Materyalizm maddi basamakta, metatizik ve idealizm manevi basamakta aramışlardır. Oysa bu basamaklar birbirlerine indirgenemezler. Birinin yasaları diğerine uygulanamaz.

   Hartmann böylelikle Felsefenin temel sorununu  (ruh mu, madde mi sorununu) dışındalamakta ve onu geçersiz saymaktadır. Buysa onu, eleştirmeye çalıştığı Metafiziğe ve İdealizme sımsıkı bağlıyor. Şöyle der:

   ‘Ne manevi basamaktan yola çıkılarak maddi evren, ne de maddi masamaktan yola çıkılarak manevi evren anlaşılabilir. Çünkü bir varlık basamağının kategorileri ve yasaları öbür basamağına uygulanamaz. Uygulanırsa, o kategori ve yasalar nesnel gerçekliğini yitirirler.’

   O’na göre Varlığın bütün basamaklarını kapsayan temel vatlık biçimleri( Formları) da bilinemezdir.

 

   Eserleri:

   -Grundzüge einer Metaphysik der Erkenntnis, (Bilgi Metafiziğinin Temelleri), [1]

   -Ethik, [2]

   -Zur Grundlegung der Ontologie, (Varlıkbilimin Temelleri), [3]

   -Möglichkeit und Wirklichkeit (İhtimal ve Gerçek), [4]

   -Der Aufbau der realen Welt, (Gerçek Dünyanın Kuruluşu), [5]

   -Systematisch Philosophie, (Sistematik Felsefe), [6]

   -Philosophie der Natur, (Doğa Felsefesi), [7]

   -Aesthetik, (Estetik), [8]

   -Neu Wege der Ontologie , (Varlıkbilimin Yeni Yolu), [9]

   -Zur Methode der Philosophie Geschichte, (Tarih Felsefesinde Yöntem), [10]

   -Philosophen Lexikon, (Filozoflar Sözlüğü), [11]