AFRİKA

Tahrir

 

( Afrika Öğrenciler Birliği, İngiliz Uluslar Topluluğu, Afrikalılaştırma,Afrika Birliği, Panifrikanizm,Olumlu Tarafsızlık,Bakongo Birliği, Ngunzacılık, Siyah Misyonu,)

(Gana, Tanzanya, Zengibar, Kenya,Zaire,Kongo,Nijerya, Zululand, Svaziland, Güney Afrika,Etiyopya )

 

        AFRİKA (Kudema, Ta’bid)

 

        23.Saat:

 

17??-1836	Sobhuza I	Svaziland	Svazi Krallığı’nın Kurucusu
17??-1816	Senzangakona	Zululand	Zulu Reisi
17??-1817	Dingisuayo	Zululand	Zulu Reisi
1787-1828	Shaka	Zululand	Kurucu Kral
17??-1843	Dingane	Zululand	Zulu Kralı
17??-18??	Mpande	Zululand	Zulu Kralı
17??-1848	Zwangendaba	Güney Afrika	Angoni Kralı
1790-1868	Mzilikazi	Bandebele	Kurucu Kral
1798-1853	Andries Pretorius	Güney Afrika	Boer Önderi

                         

   

        23.Saat:

 

1800 ler	Mbandzeni	Svaziland	Svazili Kralı
1800ler	Zwide	Zululand	Zulu Reisi
1800ler	Piet Retief	Zululand	Boer Önderi
1800ler	Bargaş	Zengibar	Sultan
18??-1884	Miranbo	Tanzanya	İlk Tanzanya Kralı
1819-1901	Marthinus Wessel Pretorius	Güney Afrika	İlk Başbakan
1820-1868	Mswati	Svaziland	Kabile Reisi
1825-1904	Paul Kruger	Güney Afrika	Transvaal Cumhurbaşkanı
1830-1900	Mpezeni	Güney Afrika	Angoni Kralı
1836-1894	Lobengula	Zimbabve	Bandebele kalkı’nın Son Kralı
1853-1902	Cecil John Rhodes	Güney Afrika	Kap Kolonisi Başbakanı
1875-1945	Samuel E. Krune Mqhayi	Güney Afrika	Şair,Tarihçi, Çevirmen
1889-1951	Simon Kimgangu	Kongo	Ayrılıkçı Dini Önder
1899-1982	Sobhuza II	Svaziland	Svazili Kralı
1892-1975	Haile Selasiye	Etiyopya	İmparator

             

                   

        Asri Sanî:

 

1900-198?	Simon-Pierre Mpadi	Kongo	Afrika Kilisesi Kurucusu,
19??-1??	Joseph Diangienda	Kongo	Kimbangu Kilisesi’nin Kurucusu
1909-1972	Kwame Nkrumah	Gana	Mezhepsiz Katolik, Markist Sosyalist, Devlet Adamı
1910-1969	Joseph Kasavubu	Zaire	Katolik, Devlet Başkanı,
1917-	Jordan Kush Ngubane	Güney Afrika	Romancı, Yayıncı
1918-	Nelson Mandela	Güney Afrika	Siyah Direniş Önderi
1919-1969	Moise Tshombe	Zaire	Ktangalı, Başbakan,
1919-	Ezekiel Mphahleke	Güney Afrika	Romancı, Deneme, Kısa Öykü Yazarı
1925-1961	Patrice Lumumba	Zaire	Protestan, Başbakan
1925-1961	Frantz Fanon	Martinik	Psikananist, Toplum Felsefecisi,
1930-	See Seko Mobutu	Zaire	Devlet Başkanı
1938-	James Thiong’o Ngugij	Kenya	Romancı, Deneme ve Oyun Yazarı
1934-	Wole Soyinka	Nijerya	Oyun Yazarı, Romancı, Şair, Çevirmen
196?-	Mswati III	Svaziland	Svazili Kralı

                    

              

      

 

1800ler Ruanda’nın En Büyük Kralı Kigeri Ruabugiri Ülke’yi En Geniş Sınırlar’ına ulaştırdı.

1840lar da Ren Misyon Derneği’ne Bağlı Misyonerler’le Birlikte Namibiaya Alman Koloniciler Akın etmeye başladı.

1848   Kölelik Kaldırıldı.

1857 Güney Afrika Cumhuriyeti kuruldu.

1860lar’daki ve 1880ler’deki Namibia’daki Kabile Savaşları, Misyonerler, Göçmenleri ve Alman Hükümetini İngiliz Korumasına Başvurttu

1870ler Miranbo Tanzanya’da Krallık kurdu.

1871 Sierra Leone’de Cumhuriyet İlan edildi.

1881 Güney Afrika’da Pretoria Sözleşmesi imzalandı.

1884 Nambia Toprakları Kap Kolonisi’ne devredildi.

1888 Svaziland’daki Avrupalılar’ın Özerkliği

1894 Svaziland Güney Afrika’ya bağlandı.

1896 İngiltere Siere Leone’de Prorektora Yönetimi İlan etti.

1897 İngliz Parlementosu Köle Ticareti’ni yasakladı.

 

1916 Belçika Ruanda’yı İşgal etti.

1916 İngilizler Tanzanya Protektoras’ını İşgal etti.

 

1958 Senegal Fransız Uluslar Topluğunda Özerk Cumhuriyet oldu.

1959 Ruanda Kralı V.Kigeri Taht’tan indirildi.

 

1960 Senegal’in Bağımsızlığı

1960 Gana’nın Bağımsızlığı

1960 Zaire’nin Bağımsızlığı

1961 Ruanda Cumhuriyeti İlan edildi

1961 Sierra Leone Uluslar Topluluğu İçinde Bağımsız Ülke oldu.

1962 Ruganda’nın Bağımızlığı

1966 Zaire’de Mobutu Darbesi

1968 Svaziland’ın Bağımsızlığı

 

1973 Ruanda’da Askeri Darbe

1978 Yeni Ruanda Anayasası

 

1982-1989     Seneganbia Konfederasyonu

 

 

Sobhuza I

17??-1836

 

        Sophuza olarak da yazılır. 1836’da Manzini Yakınları, Svaziland’da öldü. Afrika’nın Güney’indeki Svazi Krallığı’nın Kurucusu. Büyük Zulu Kralları Shaka ve Zwide  ile Aynı Dönem’de Hüküm süren Sobhuza, onların Baskısı Karşısında kendine Bağlı Nguane ve Dhlamini Halkları’yla Birlikte Güney Afrika’da Pongolo Irmağı Kıyısı’ndaki Anayurdu’nu Terk ederek Kuzey’e Göç etti. Nguaneler’in ve Dhalaminiler’in Göç’ü, Güney Afrika Tarihi’nde Savaş ve Göçler Dönemi olan Difakane’nin Başlangıcı sayılır.

        Sonhuza, Pongolo Kıyısı’ndaki Tarım Alanları Konu’sunda Zwide ile Anlaşmazlığa düşünce yaklaşık 1815’te Göç’ü başlattı ve 1818’e doğru bugünkü Svaziland Toprakları’na yerleşti. Konum’unu güçlendirmek için Zwide’nin Kızkardeşleri’nden biriyle evlendi ve Shaka’ya Diplomatik bir Ziyaret’te bulundu. 1828’de Shaka’nın Ardıl’ı Dingane tarafından Tehdit edildiyse de Sonunda onu Yenilgi’ye uğratmayı başardı. El’e geçirdiği Anguni ve Sotho Kabileleri’nin  kendi Geleneksel Önderleri’nce yönetilmesine İzin vererek, Yeni Krallığı’n Ayakta kalmak için gereksindiği Saygınlığı ve Desdeği sağladı.

 

          

Dingane

17??-1843

 

        Afrikaner Dili’nde Dingaan . 1828-1840 Arası’nda Natal’ın Zulu Kralı. Üvey Kardeşi Shaka’yı öldürerek Krallığı El’e geçirdi. Kasım 1837’te Boer Önderi Piet  Retief’e , çalınan bir Sığır Sürüsü’nü bulması Karşılığı’nda Natal’ın hemen hemen Tümü’nü vermeyi Vaat etti. Retief, Dingaye’nin istediğini yerine getirmesine Karşın, Yaklaşık 600 Göçmen’le Birlikte Şubat 1838’te öldürüldü. Andries Pretorius Önderliği’ndeki Boerler 16 Aralık 1838’de Blood Irmağı Çarpışması’nda 3000 Zulu Savaşçısı’nı öldürerek İntikam adlılar. Ocak 1840’ta Kardeş’i Mpande tarafından devrilen Dingane Svaziland’a kaçtı ve 1843’te burada öldürüldü.

 

 

Andries Pretorius (Wilhelmus Jacobus)

1798-1853

 

        27 Kasım 1798’de Graff-Reinet Yakınları’nda (Bugün Kaaprovinsie’de) doğdu. 23 Temmuz 1953’te Magaliesberg, Transvaal, Güney Afrika’da öldü. İngilizler’in Yönetim’indeki Kap Kolonisi’nden Kuzey’deki Topraklar’a yapılan Büyük Göç’ün Boer Önderleri’nden.

        Kap Kolonisi’nde birkaç Sınır Çarpışması’na katıldıktan sonra 1837’de Diğer Göçmenler’le Birlik’te Kuzey’e doğru Yol’a çıktı. Ertesi Yıl Natal’a yerleşti. Kral Dingane’ye Bağlı Zulular Büyük Göç’ün Önder’i Piet Retief’le Birliği’ndekileri öldürüp Natal’daki Göçmeler’in Güvenliği’ni Tehdit etmeye başlayınca 500  Kişilik bir Birlik oluşturarak Blood Irmağı Çarpışması’nda 10.000 Zulu’yu Yenilgi’ye uğrattı. Ardından Dingane’nin Kardeş’i Mpande’yle birleşerek Magona Çarpışması’nda (Ocak 1840) Dingane’yi yendi ve Mpande’yi Zulu Taht’ına çıkardı. Aynı Yıl Transvaal’daki Boer Yerleşmeleri’nin Natal’la oluşturulacak bir Federal Birliğe katılmalarını sağladı.

        1842’de  Natal’daki Durban’ı El’e geçiren İngilizler’i Durban’dan çıkarmayı başaramayınca Başkomutanlık’tan ayrıldı. Kap Kolonisi Valisi Sir Henry Pottinger Boerler’in Sorunlar’ına Çözüm bulması Konu’sundaki Taleb’ini Dikkat’e almayınca Transvaal’a Yeni bir Göç düzenlemeye  Karar verdi (1847). Oranj Irmağı Egemenlik Alanı olarak bilnen Bölge Ertesi Yıl İngilizler tarafından İlhak edilince Transvaal’daki Diğer Boerler’le Birlikte Silahlı Mücadele’ye girişti. Pretorius ve Yandaşları Biomfontein’i El’e geçirdikten sonra Ağustos 1848’de Boomplaats’ta yenildiler. Başına 2000 Sterlin Ödül kondu. O da Transvaal’e kaçtı.

        Transvaal’ın 4 Başkomutan’ından biri olan ve Başına konan Ödül bir süre sonra kaldırılan Pretorius İngilizler’le yapılan Görülmeler’de Öneli Rol oynadı. Görüşmeler’in Sonunda Transvaal’ın (Güney Afrika Cumhuriyeti) Bağımsızlığını tanıyan Sand Irmağı Sözleşmesi (17 Ocak 1852) imzalandı. Pretorius, İngilizler’in Oranj Irmağı Egemenlik Alanı’ndaki Boerler’in bağımsızlığı’nı tanımaları için Baskı yaptı. Bu İsteği Ölüm’ünden 7 Ay sonra, Şubat 1854’te imzalanan Bloemfontein Sözleşmesi’yle gerçekleşti.

 

Dingisuayo

17??-1817

 

        1807’den başlayarak Bantu Halkları’nın Kuzey (Natal) Angoni Kolu’ndan Mtetua Klanı’nın Şefi. Daha sonra Zululand’daki (Bugün Güney Afrika Cumhuriyeti’ndeki Natal Eyaleti’nin Kuzey Doğu Kesimi) 30 Kadar  Topluluğun Büyük Şefi oldu. Bölge’deki Angoni Toplulukları’nı Egemenliği altına alarak Henüz kurulma Aşama’sında olan Merkezi Devlet’e katma Politika’sı, kendisine Ardıl  olarak seçtiği Shaba Adlı Zulu tarafından sürdürüldü. Mozambik’te Portekizlikler’le Ticari İlişkiler kuran Dingisuayo, Zululand’daki Yönetim’e Karşı ayaklanan Nduandue Klanı’nın Şefi Zwide tarafından öldürüldü.

 

 

 

Zwangendaba

17??-1848

 

    Yaklaşık 1815’ten Sonra Doğu Afrika’daki En Güçlü Krallıklar’dan Birinde Hüküm sürmüş Cere Hükümdarları, Cereler’in Önderliği’nde 20 Yılı Aşkın bir Süre içinde 1600 km boyunca sürdürdüğü Göç Tarih’e geçti. Cere Kabilesi daha sonrasan Angoni Adı’yla anıldılar.

    Zwangendaba Difakane (Sıkışma) olarak bilinen Zulu Savaşları ve Göçler yüzünden 1818’de Afrika’nın Güneydoğu kesimi’ndeki Cere Yurdu’nu Terk ederek Kuzey’e Doğru Göç’e başladı. Daga önce kendisini Yenilgi’ye uğratan Zulular’ın Askeri Örgütlenme Biçimi’ni benimsedi. Tutsaklar’ın Cere Aileleri’ne katılmasına İzin verdi. Güçlü ve gitgide büyüyen bir Savaş Gücü oluşturdu. 1822’de Mozambik’in Güney’ine geçti. Buraya kaçan Diğer Kabileler Karşısı’nda 1831’de Yenilgi’ye uğrayınca Zambezi Irmağı’nı izleyerek bugünkü Zimbabve’ye ulaştı.  Burada 300 Yıllık Geçmiş’i olan Çangamire Devleti’nin Varlığı’na Son verdi. 1835’te Zambezi Irmağı’nı geçti. Bugün Malavi’yi aşarak ve Malavi Gölü’nün Kuzey’ini izleyerek Kabile’sini Tanganika Gölü’nün Güney Uc’una ulaştırdı. Burada mapupo Kenti’ni kurdu. Zwangendaba’nın Ölüm’ünden Sonra Angoniler 4 Büyük Kola bölündüler ve Göç’ü sürdürerek Bugünkü Tanzanya, Malavi ve Zambia’nın Bazı Bölgeler’ine yerleştiler.

    1848’de, Mapupo, Ufipa Yakınları, Tanganika’da öldü.

 

 

Mirambo

18??-1884

 

        Afrika’nın Orta Kesimleri’nde yaşayan Dağınık Banyamuezi Kabileleri’ni 1870ler’de Güçlü bir Krallık Yönetimi altında birleştiren Askeri Önder. Araplar’ın Ticaret Yolları’nı Denetim’i altına alarak Unyanyembe’deki (Bugün Tabora Yakınları’nda, Tanzanya) Koloniler’ini Tehdit etmeye başlamış ve Başkent’i Urambo’yu (Bugün Tanzanya’da) Önemli bir Ticaret Merkezi Durum’una getirdi.

        Mirambo Başta Arap Tüccarlar olmak üzere, Yabancılar’dan sağladığı çok Sayı’da Ateşli Silah’ın ve Güney’den gelen, Angoni Halkı’ndan Paralı Savaşçılar’ın (rugo-ruga’lar) Yardım’ıyla 1876-1880 Arası’nda Kuzeybatı’da Ruganda’yla Batı’da Ujiji’ye uzanan Ana Ticaret Yolları’nın Denetim’ini El’ine geçirdi. Bir Kaynağa göre, Araplar, 1880’de Mirambo’ya Barış Önerisi’nde bulunarak Haraç Ödeme’yi Kabul ettiler. Mirambo Arap Tüccar Muhammed bin Hamid’in Kongo’nun Doğu’sunda Ticaret yapmasını engelleyebilecek Güç’te olmasına Karşın, aralarındaki Dostça İlişkiler Nedeniyle Hamid’in Kervanlar’ının Topraklar’ından serbestçe geçmesine İzin verdi.

        Mirambo 1870ler’de o Sırada Nufuz Alanı’nı Kıta’nın İç Kesimleri’ne doğru genişletmeye çalışan Zengibar Sultanı Bargaş’la İttifak kurdu. Belçika Kralı II.Leopold’un Bölge’ye yolladığı bir Keşif Heyeti’nin 2 Üyesi 1880’de Mirambo’ya Bağlı bir Kabile Şefi tarafından öldürüldü. Bu Olay’ın Avrupalılar’la İlişkiler’ini daha da bozmasından çekinen Bargaş, Mirambo’yla Aralarındaki İttifak’ı bozdu.

        1884’de Tanganika’da (Bugünkü Tanzanya) öldü. Krallığı Ölümünden sonra parçalandı.

 

 

Marthinus Wessel Pretorius

1819-1901

 

        17 Eylül 1819’da Graaf-Reinet Yakınları’nda, Kap Kolonisi’nde doğdu. 19 Mayıs 1901’de Potschefstroom’da öldü. Güney Afrika Cumhuriyeti’nin İlk Başbakanı olan Boer Asker ve Devlet Bakanı. Oranj Bağımsız Devleti’nin (Bugün Oranje Vrystaat) Başkanlığı’nı da yaparak her 2 Görev’i Birlikte yürüten İlk  ve Son Devlet Adamı oldu.

        Büyük Göç’ün Önderler’inden Andries Pretorius’un Oğlu’ydu. Babasının 1853’te Ölüm’ünden Sonra Transvaal’daki Cumhuriyerler’in Güney Afrika Cumhuriyeti Adı altında birleşmesine Yardımcı oldu. 1857’de Güney Afrika Cmhuriyeti’nin, 2 Yıl Sonra da Oranj Bağımsız Devleti’nin Başkanlığı’na seçildi. Ama Baskıcı Yöntemler’i bu 2 Devlet’in birleşmesini önlemenin yanı sıra Transvaal’da Karışıklıklar’a Yol açtı. Nisan 1863’te Oranj Bağımsız Devleti’nin Başbakanlığı’ndan ayrıldıktan sonra Transvaal’deki Karşıt Görüşler’i uzlaştırmaya çalıştı. Mayıs 1864’te yeniden Güney Afrika Cumhuriyeti Başbakanlığı’na seçildi.

        Bu Görev’i Sırasında Cumhuriyet’in Yabancı Ülkeler tarafından tanınmasını sağladı. Ülke’nin Sınırları’nı genişletme Çabaları Portekiz ve İngiltere’nin Karşı çıkması Sonuc’u Başarısızlığa uğradı. 1869’da Ezici bir Fark’la yeniden Cumhurbaşkanı seçildi. Ülke’sinin Vaal’deki Elmas Yatakları üzerindeki Haklar’ını yeterince koruyamaması ve Parlemento’ya (Volksraad) danışmadan Natal Valisi’nin Elmas Yatakları Konusu’nda Hakemlik yapmasına İzin vermesi Halk’ın Desdeği’ni yitirmersine Yol açtı. Anlaşmazlık 1871’de Transvaal’ı İlhak etmesinden Sonra Pasif Direniş’in Önderler’inden Biri olarak yeniden sivrildi. Aralık 1880’de Boerler’in bir Ayaklanma başlatmalarından Sonra oluşturulan Üçlü Yönetim’de Yer aldı. Ülke’nin Bağımsızlılığı’nı yeniden kazanmasını sağlayan Pretoria Sözleşmesi’ni (Ağustos 1881) imzalayanlardan biri oldu. Mayıs 1883’te Paul Kruger Devlet Başkanlığı’na seçilince Üçlü Yönetim dağıldı ve Pretorius bir daha dönmemek üzere Siyasal Hayat’tan ayrıldı.

 

 

Mirambo

1820-1868

 

    Mswazi olarak da yazılır. 1820’de Manzini Yakınları’nda doğdu. 1868’de Svaziland’da öldü. Güney Afrikalı Kabile Reisi. Svazi Adı, Ngwane Kralları’nın en Ünlüsü olan Mswati’den gelir. Svaziler’in yitirmiş oldukları Topraklar’ı yeniden El’e geçirmiş, Krallığı Kuzey’e, Rodezya’nın (Bugün Zimbabve) İç Kesimleri’ne doğru genişletmiştir.

    Babası I.Sobhuza’nın ardından 1840’da Kral oldu. Güney Afrika’nın Doğusu’ndaki Bantu Halkları üzerinde Egemenlik kurdu. Svaziler’i Yaş Grubları’na göre oluşturulmuş Askeri Birlikler altında örgütleyerek Afrika’nın Güney’indeki en Güçlü Halk Durumu’na getirdi. 1860’ta Kuzey’deki Shangane Krallığı’nda ortaya çıkan Veraser Çatışması’ndan yararlanarak Mozambik’le Rodezya’nın Güney’ini Denetim altına aldı. 1845’te Topraklar’ının bir Bölüm’ünü Transvaal Bölgesi’ndeki Boerler’e bıraktı. 1864’te Poko’yu El’e geçirmesine Yardım etti. Boerler’le İlişkiler’i geliştirmesini, Svaziler’in 1894’te Bağımsızlıklarını yitirmelerine Ortam hazırladı.

  

 

Mpezeni

1830-1900

 

    Mpeseni olarak da yazılır. 21 Eylül 1900’de, Fort Jameson Yakınları, Kuzey Rodezya’da öldü. Güney Afrikalı Kabile Reisi.

    Angoni Kralı Zwangendaba’nın Oğlu’ydu. Onun ölümünden sonra (1845) , Angoni Krallığı Kral’ın Oğullar’ının Yönetim’i altındaki 5 Büyük Toplulığa bölündü. Mpezeni, Kabile’sini bugünkü Zambia’nın Güney’ine götürdü. 1889’dan sonra Almanya, Portekiz ve İngiltere Mpezeni’nin Topraklar’ını Denetim altına almaya çalıştılar. Mpezeni Avrupa Devletleri’ni birbirlerine Karşı kullanmaya çalıştı. Ama bu Oyalama Siyeset’i Halk’ı arasında Huzursuzluğa Tol açtı. Gönülsüz olmasına Karşın 1897’de Nyasaland Bölgesi Protektorası’ndaki (Bugün Malavi) İngiliz Yerleşimleri’ne bir Saldırı düzenlenmesini onayladı. Ama İngilizler’in karşı Saldırı’sı Sonunda Şubat 1898’de Teslim olmak Zorunda kaldı.

 

 

Mzilikazi

1790-1868

 

    Umsiligasi ya da Mozelekatse olarak da yazılır. y.1790’da Mkuze Yakınları’nda, Zululand (Bugün Natal)’da doğdu. 9 Eylül 1868’de, Ingama, Matabeleland’da öldü. Bugün Zimbabve Sınırları İçinde kalan Matabeleland Bölgesi’nde Güçlü bir Krallık kuran Bandebele Savaşçısı.

    Önceleri Zulu Kralı Shaka’nın Hizmeti’nde çalışan Mzilikazi Kral’la Anlaşmazlığa düşünce 1823’te Ülke’sini Terk etmek Zorunda kaldı. Halkı’yla Birlikte Önce Mozambik’e, ardından da Batı’ya giderek 1826’da Transvaal’e yerleşti. Düşmanlar’ının Saldırılar’ı karşısı’nda bir Süre Sonra orayı da Terk ederek önce Bugünkü Botswana’ya, 1837’de de Bugünkü Zambia’ya geçti. Orada Kololo Halkı’nın Direniş’iyle Karşı Karşıya kalınca, Güneybatı Rodezya’ya geçerek, Matabeleland’a yerleşti. (y.1840). Boer Saldırıları’na (1847-1951) Karşı koyabilmek için Güçlü bir Askeri Sistem kuran ve Köyler’i Tahkim ettiren Mzilikazi, 1852’de Boerler’le bir Barış Antlaşması imzaladı. Ama 1867’de Matabeleland’da Altın bulunmasından Sonra Bölge’ye Çok Sayıda Avrupalı’nın gelmesiyle Bölge üzerindeki Denetim’ini yitirmeye başladı. Sonunda Oğlu Lobengula’nın Hükümdarlığı Sırası’nda Bandebele Krallığı yıkıldı.

 

 

Lobengula

1836-1894

 

    1836’da Mosega, Transvaal’de doğdu. Ocak 1894’te, Bulawavo Yakınları, Rodezya’da öldü. Bandebele (Matabele) Halkı’nın 2.ve Son Kralı.

       Bandebele Krallığı’nın Kurucusu Mzilikazi’nin Oğlu’ydu. O 1868’de öldüyse de  Lobengula ancak Çetin bir İç Savaş’tan sonra 1870’da Taht’a çıkabildi. Taht’ının Tehlike’de olduğu  Düşüncesi’yle İngilizler’le bir İttifak kurmaya, böylece İç ve Dış Tehlikeler’den korunmaya çalıştı. Bu Amaçla, Güney Afrika’daki İngiliz Yetkililer’e ve Cecil Rodes’un Rodezya’daki İngiliz Güney Afrika Kumpanyası’na İlk Çiftçilik (1886) ve Madencilik (1888) imtiyazlarını verdi. Bu Haklar’la yetinmeyen ve Bulawayo Yakınları’ndaki Altın Madenleri’ni de işletmek isteyen Şirket, Ekim 1893’te Askeri bir

 

 

Cecil John Rhodes

1853-1902

 

    5 Temmuz 1853’te Bishop’s Stortford, Hertfordshire, İngiltere’de doğdu. 26 Mart 1902’de, Muizenberg, Kap Kolonisi’nde öldü. İngiliz Güney Afrikası’nın Kurucusu, Devlet Adamı ve yatırımcı. Kalp Kolonisi’nde Başbakanlık (1890-1896) Görev’inde bulundu. De Beers Consolidated Mines, Ltd. Aslı Elmas Madenciliği Şirketi’ni kurdu.

    Bir Papaz’ın Oğlu’ydu.Ortaöğtenim’ini Bishop’s Stortford’da bir Okul’da tamamladıktan sonra, Ciğerler’indeki bir Hastalık’tan dolayı Öğrenim’ini sürdüremedi. 1870’te Natal’daki bir Pamuk Çiftliği’nde çalışmak üzere Güney Afrika’ya gitti. Ertesi Yıl Elmas bulmak Umud’uyla Kimberley’e geçti. 1873’te Oxford Üniversitesi’ne girdi ve 1881’de Okul’u bitirinceye kadar zaman zaman İngiltere’ye giderek orada yaşadı. 1888’de Arkadaşlar’ıyla  Birlikte  De Beers Consolidated Mines, Ltd. Adlı Madencilik Şirketi’ni kurdu ve Borney Barnato’nun Denetim’indeki Kimberley Elmas madenleri’nin Hisseleri’ni de Satın alarak De Beers Consolidated Mines’ı Dünya Elmas Üretimi’nin yaklaşık %90’ı gerçekleştiren bir Şirket’e dönüştürdü. Ayrıca, 1885’te bulunmuş olan Transvaal Altın Madeni’nin Hisseleri’nin  bir Bölüm’ünü Satın aldı ve 1887’de Gold Field of South Africa Company’yi kurdu.

    Rhodes’un En Büyük Amac’ı , Kap Kolonisi’nden  Kahire’ye uzanan bir Demiryolu İnşa etmek ve Boerler’le İngilizler’i İngiliz Bayrağı altında bir araya getirmekti. Bu Amac’ını gerçekleştirmesine Yardımcı olacağı Düşüncesi’yle  1881’de Siyaset’e atıldı. Kap Kolonisi Parlementosu’na girdikten sonra  Kuzey’deki Zengin Maden Yatakları’nın bulunduğu Bölge’ye giden Yol’u Denetim altına almak için Çaba gösterdi. Bu Yol üzerindeki En Önemli Bölge, Bechuanaland’dı. Rhodes burayı Mashonaland ve Matebeleland’ın (İkisi de Bugün Zimnanve Sınırları İçinde) Kuzey’ine ulaşmak için kullanmak ve bu Bölge’yi Beyazlar’ın Yerleşim’ine açmak istiyordu. Bu arada Bechuanaland’ın Bazı Bölümler’ini İlhak etmeye çalışan Transvaallı Boerler, Stellaland ve Goshen’de Bağımsızlık İlan ederek  2 Ayrı Cumhuriyet kurmuşlardı. 1882’de Griqualand West’in Sınırı’nı belirlemekle görevlendiren Komisyon’da Yer alan Rhodes, Komisyon’u yerkiler’ini bu Cumhuriyetler’i de  kapsayacak Biçim’de genişletmeye İkna etti. 1884’te Londra’ya yapılan Toplantı’da 2 Cumhuriyet’in Transvaal’dan ayrılması ve Kap Kolonisi Hükümeti’nin Bechuanaland’da kurulacak Protektora’ya Mali Desdek sağlaması Karar’a bağlandı.

    Ekim 1888’de Ünlü bir Misyoner olan John Maffet’in Oğlu’nun Yardım’ıyla Matabele (Bandebele) Kralı  Lobengula’dan, Yeni kurduğu İngiliz Güney Afrika Kumpanyası için Matabeleland Toprakları’nda Maden Arama Hakkı El’de eden Rhodes, 1890’da Öncü Kuvvetler’le Birlikte Matabeleland ve Mashonaland’ın İçleri’ne doğru ilerledi ve orada sonradan İngiltere Başbakanı Salisbury’nin Ad’ıyla anılan bir Kale kurdu. Bir Süre Sonra Bechuanaland Protektorası İmparatorluk Yönetim’ine bağlandıysa da, Rhodes Zambezi Irmağı’nın Kuzey’inde ve Güney’inde kalan Topraklar Üzeri’ndeki Etkisini korudu ve bu Bölge ileride onun Ad’ıyla (Rodezya) anılmaya başladı.

    1890’da Kap Kolonisi Başbakanlığı’na getirildi. Parlemento’da İngiliz Liberaller’in kendisine duyduğu  Güven’i kaybetmeden Afrikaner Bond’un Desdeği’ni kazanmayı başardı. 1892’de çıkardığı bir Yasa’yla Yerliler’in Oy Hakkı’na  Eğitim ve Gelir Düzeyi’ne göre Sınırlamalar getirdi. 1895’te, Güney Afrika’yı İngiliz Yönetimi altında birleştirme Planı’nın Önündeki Başlıca Engel olarak gördüğü Transvaal Cumhurbaşkanı Paul Kruger’i devirmek için bir Plan hazırladı. İngiliz Sömürgeler’den Sorunlu Sevlet Bakanı Chamberlain’in de Haberdar olduğu bu Plan’a göre, Uitlanderler’in kurduğu Ulusal Birlik Johannesburg’da bir Ayaklanma başlatacak ve Leander Star Jameson Komutası’ndaki Askeri Kuvvetler Ayaklanmacılar’a Desdek olmak için Johannesburg’a bir Saldırı  düzenleyeceklerdi. Sonradan Ulusal Birlik’in Eylem’den vazgeçmesine Karşın, Jameson Aceleci davranarak 29 Aralık 1895’te Transvaal’e yürüdü. Büyük bir Başarısızlık’la sonuçlanan bu Saldırı’nın ardından, Rhodes hem Başbakanlık Görev’inden , hem de Kumpanya’dan çekilmek Zorunda kaldı.

 

 

Samuel Edward Krune Mqhayi

1875-1945

 

        1 Aralık 1875’te Gqumahashe Yakınları’nda, Kap Kolonisi’nde doğdu. 29 Temmuz 1945’te Ntab’ozuko’da öldü. 1920ler’de Imbongi Yesizwe Jikelele (Zosa (Xhosa) Başşairi) olarak anılmaya başlayan Güney Afrikalı Şair, Tarihçi, Gazeteci, Biyografist Yazarı ve Çevirmen. Eserler’iyle Zosa Dili’nin saflaştırılması ve standartlaştırılmasına Katkı’da bulundu. Ölüm’üne Kadar Genç Yazarlar’a Örneklik ederek Zosa Edebiyatı’na Egemen oldu.

        Kitab-ı Mukaddes Öyküsü’nü kendi Yorum’uyla işleyen U-Samson’u yazdı. Ityala lamaWele Adlı Eser’i ona Büyük Ün kazandırdı ve Zosa Klasikleri Arası’na girdi. 1927’de yayınladığı Imihobe nemi-Bongo, Zosa Dili’yle yazılmış Şiirler’den yapılan İlk Derleme’ydi ve Çoğu Güncel Olaylar’la Önemli Kişiler’le İlgili’ydi. U-Don Jadu Mnadi Adlı Kurgusal bir Bantu Devleti’ni Konu alıyordu. U-Mqhayi wase-Ntab’ ozuko (1939) Adlı Otobiyografisi’nde Zihinsel ve Ruhsal Gelişim’in Öyküsü’nü, 1800ler’in Sonları’nda Bandu Hayatı’nın Canlı bir Tasvir’iyle aktardı.

        Hayat’ının Son Yılları’nı Toplantı ve Kutlamalar’la Kabile Şefleri’ne Övgüler okuyan bir Ozan olarak Halkı’nın Arası’nda geçirdi. Toplu Şiirler’i Inzuzo Ad’ıyla yayınlandı.

 

        Eserleri:

        -U-Samson ,[1]

        -Ityala lamaWele ,[2] (İkizler’in Davası),

        -Imihobe nemi-Bongo,[3]

        -U-Don Jadu ,[4]

        -U-Mqhayi wase-Ntab’ ozuko ,[5]

        -Inzuzo Ad,[6] (Kabil),

 

 

Simon Kimbangu

1889-1951

 

    24 Eylül 1889?’da Nkamba, Thyville Yakınları, Kongo Serbest Devleti’nde doğdu. 10 Ekim 1951’de Elisabethville, Belçika Kongosu’nda doğdu. Ayrılıkçı bir Kilise kuran Kongolu Dini Önder.

    İngiliz Baptist Misyonerler Birliği Misyon’unda yetişti. Nisan 1921’de Aşağı Kongo’nun Bakongo Halkı Arası’nda Hastalar’ı iyileştirdi ve Ölüler’i dirilttiği Söylentiler’iyle ünlendi. Vaazlar’ını dinlemeye binlerce Kişi geldi. Kimbangu, Kitab-ı Mukaddes’in Baptistler tarafından Kikongo Dili’ne yapılan Çeviri’sinde ‘Peygamber’ Anlam’ında kullanılan Ngunza Lakab’ıyla abıldı.

    Kimbangu’nun Vaazlar’ı Siyasal İçerikli olmadığı halde Halk üzerinde yarattığı Etki’den Rahatsız olan Belçikalı yethililer Eylül 1921’de Onu ve Yakın Müridleri’ni tutukladılar. Kimbangu Ölüm Cezası’na çarptırıldıysa da Cezası hafifletildi. Hayat’ının Sonu’na Kadar Elisabethville’deki Hapishane’de kaldı. Bu arada Müritleri ve ona öykünenler Kimbanguculuğu (Ngunzacılık) Belçika Kongosu ile Komşu Fransız Kongosu ve Angola’da yayarak gitgide Siyasal bir Nitelik kazandılar.

    Afrika Ulusculuğu’nun yükseldiği 1950ler’de Nkambalı Kimbangucular Peygamber’in 3 Oğlu’ndan en Genci Joseph Diangienda’nın (Diangiende ku Ntima) Önderliği’nde Kimbangu Kilisesi’ni kurdular. Eylül 1959’da Kilise resmen tanındı.

 

Haile Selasiye

1892-1975

 

        Asıl Adı Tafari Makonnen.  23 Temmuz 1892’de, Harer Yakınları’nda doğdu. 27 Ağustos 1975’te Addis Ababa’da öldü. 1930-1974 Arası’nda Etiyopya İmparatoru. Ülke’sinin modernleşmesine Önderlik ederek II.Cihan Harbi Sonrası Afrika Siyasal hayat’ında Önemli bir Konumedinmesini sağlamış ve Addis Ababa’yı Afrika Birliği Örgütü’nün (DAU) Başlıca Merkezi Durum’una getirdi.

        Lij (Amhara Soyluları’nın Çocukları’na verilen Ünvan) Tafari, Şoalı Sahle Selasiye’nin Torun’u ve İmparator II. Menelik’in Başdanışmanlar’ından Ras (Prens) Makonnen’in Oğlu’ydu. Sidamo ve ardından Harer Valisi olarak İlerici Politikalar izledi. Maaşlı Devlet Memurluğu gibi Önlemler’le Merkezi Yönetim’in Nufuz’unu artırarak Yerel Soylular’ın Feodal Gücü’nü kırmaya çalıştı. 1917’de Menelik’in Kızı Zauditu’nun İmparatoriçe olması üzerine Ras Tafari, Naip ve Veliaht İlan edildi.

        Tutucu Eğilim’li Zauditu’ya Karşın İlerici bir Çizgi izleyerek Yenilik Yanlısı Genç Kuşağın Desdeği’ni kazandı. 1923’te Etiyopya’nın Milletler Cemiyeti’ne Kabul edilmesini sağlayarak küçümsenmeyecek bir Başarı elde ett. Ertesi Yıl Roma, Paris ve Londra’yı Ziyaret ederek Yurt Dışı’na gideb İlk Etiyopya Yöneticisi oldu. 1928’de Negus (Kral) Unvan’ını aldı. Zauditu’nun Ölümü (2 Kasım 1930) Üzerine Haile Selasiye (Teslis’im Kudreti) Ad’ıyla İmparator oldu. 1931’de çıkardığı Yeni Anayasa’yla Parlemeto’nun Yetkileri’ne Katı Sınırlamalar getirdi ve bütün Yetkiler’i El’inde topladı. Merkezi Otorite’ye Bağlılığı artırmak Amac’ıyla Yerel Okullar kurdu, Polis Kuvvetker’ini güçlendirdi ve Feodal Vergiler’i Aşamalı olarak kaldırdı.

        İtalya’nın 1935’te Etiyopya’ya saldırması üzerine İşgal’e Karşı başlatılan Direniş Hareketi’ne Önderlik ettiyse de Mayıs 11936’da Yurt Dışı’na kaçmak Zorunda kaldı. II.Cihan Harbi’nin başlamasıyla Birlikte İngilizler’in Yardımı’yla Sudan’daki Etiyopyalı Mülteciler’den bir Ordu oluşturdu. İngiliz ve Etiyopya Kuvvetleri Ocak 1941’de Etiyopya’ya girdiler; birkaç Ay sonra Addis Ababa Geri alındı.

        Yeniden İmparatorluğa getirilen Haile Selasiye İngiliz Desdeğine dayanmakla Birlikte  Bağımsızlığı’nı korumayı başardı. Eski Kişisel Otoritesi’ni sağladıktan sonra, 1955’te kendisine Geniş Yetkiler tanıyan Yeni bir Anayasa çıkardı. Aralık 1960’ta Addis Ababa’nın Denetim’ini El’e geçiren Ordu içindeki Muhalif Kanat’ın Darbe Girişimi’ni kendisine Bağlı Birlikler Aracılığı’yla Sert bir Biçimde bastırdı. Uzun Yıllar   bir Karışıklık olmaksızın Geri kalan Bölüm’ünü Saray’ında Tutuklu olarak geçirdi. Sağlığı’nın İyi göründüğü bir Dönem’de öldü.

        Ecel’iyle öldüğünü belirten Resmi Rapor’un Tıbbî ya da Yasal bir Onay’a dayandırılmaması, Bazı Siyasal Gözlemciler’in bir Cinayet  İhtimalinden kuşkulanmasına Yol açtı.

 

Sobhuza II

1899-1982

 

        Lahab’ı Aslan. Svazi Dili’nde Ngwenyama.  22 Temmuz 1899’da doğdu. 21 Ağustos 1982’de, Lobzilla Sarayı, Mbabane Yakınları’nda, Svaziland’da öldü. 1921’den sonra Svaziler’in, 1967-1982 Arası’nda da Svaziland Krallığı’nın Hükümdar’ı.

        Kral V.Ngwane’nin Oğlu’ydu. Baba’sının Ölüm’ü üzerine Çocuk Yaş’tayken Kral oldu. Svaziland’da ve Kaaprovinsie’deki (Güney Afrika) Lovedale Enstitüsü’nde Öğrenim gördüğü Sırada Ülke’yi Naibe Sıfatı’yla Kraliçe yönetti. Sobhuza 22 Aralık 1921’de Svazi’nin Yasal Hükümdarı İlan edildi. O Sırada Svaziland, Afrika’nın Güney’indeki Büyük Britanya Yüksek Komiserliği’ne Bağlı Topraklar’dan biriydi. 1967’de Özerk Krallık haline geldi. Ertesi Yıl Bağımsızlığı’nı kazandı ve Seçim’le İşbaşı’na gelen bir Meclis tarafından yönetilmeye başladı. Sobhuza Nisan 1973’tei gizlice toplayıp dağıttığı donattığı Özel bir Ordu’yla Yasama Meclisi’ni dağıttı, Anayasa’yı Askı’ya aldı ve Siyasi Partiler’i kapattı. 1979’da Yeni bir Parlemento (Libandla) kurulduysa da Siyasal Partiler’e İzin verildiğinden bu Parlemento’nun Rolü Danışmanlık’la Sınırlı kaldı.

        Ülke’nin Önde gelen Aileler’inin Çoğunu kendi Kabile’sine bağlayaraj İktidar’ını güçlendiren Sobhuza, en az 70 Evlilik yaptı. Bir Svazi Belgesi’nde 67 Oğlu olduğu belirtilir. Bazı Tahminler’e göre de Çocuklar’ının Sayısı 500 ü bulmuştur. Sobhuza’nın Ölüm’ü Üzerine yerine Çocuk Yaş’taki Oğlu Makhosetive’ve geçti. Birkaç Yıl  bir Naipler Kurulu’nun Gözetim’inde Hüküm süren Makhosetive 1986’da III.Mswati Ad’ıyle Kral oldu.

 

Kimbangu Kilisesi

 

 

    Fransızca Tam Adı Eglise de Jesus-Christ Sur La Tere Par Le Prophete Simon Kimbangu (Peygamber Simon Kimbangu’nun Kurduğu İsa Mesih Kilisesi).  Afrika’nın En Büyük Bağımsız Kilisesi. Dünya Kiliseler Konseyi’ne Kabul edilen (1969) ilk Afrika Kilisesi’dir. Ad’ını, Aşağı Kongo Bölgesi’nde İngiliz Baptist Misyonerler Birliği’nde Görevli’yken Hastalar’a Şifa dağıtan ve Vaazlar’ıyla Nisan 1921’de bir Kitle Hareketi başlatan Simon Kimbangu’dan alır.

    Kimbangu Ekim 1921’de İsyancılık Suç’undan İdam’a Mahkum edildi. Cezası daha sonra Ömür Boyu Hapse çevrildi. Onun başlattığı Hareket Farklı Biçimler’de ve gizlice sürdü. Hükümet’in giriştiği Kitlesel Sürgünler yalnızca Hareket’in yayılmasına Yardımcı oldu. 1957’deki Yumuşama’nın ardından örgütlenen Ana Grup 1959’da Yasal olarak tanındı. Kimbanguculuk Orta  Afrika’da Sınıf, Kabile ve Ulus Farkı tanımaksızın yayıldı. Kimbangu’nun 3 Oğlu’nun Öncülüğü’nde, Peygamber Kimbangu’nun doğduğu ve gömüldüğü Yer olan ve Yeni Kudüs Ad’ıyla anılan Nkamba Halkı’nın da Katılım’ıyla Hiyerarşik bir Örgütlenme gelişti.

    Siyaset’ten Uzak duran Kilise’nin Şiddet’i, Çokeşliliği, Büyü ve Büyücülüğü, Dans etmeyi,Alkol ve Tütün Kullanım’ını yasaklayan Püriten bir Ahlak Anlayışı vardır. Baptist Komünyon Ayini ancak 1971’de kurumlaştı. Tarım, Sağlık, Eğitim, Gençlik ve Kooperatifçilik gini Alanlar’daki Yaygın Çalışmalar’ıyla Sayısı 1-3 Milyon Arası’nda Tahmin edilen Üye Topluluğu, çağdaşlaşan bir Kurum Görünüm’ündedir. Kimbangu’nun Tanrı’nın Özel Peygamner’i olduğuna inanan Başka Gruplar ise çağdaşlaşmayla birlikte Kimbangu Kilisesi’nin Dinamik Gücü’nün zayıflayacağına inanmaktadır.

 

Simon-Pierre Mpadi

1900-19??

 

        y.1900’de Madimva Toprakları, Kongo’da doğdu. Militan Ayrılıkçı bir Afrika Kilisesi kuran Kongolu Din Önderi.  Hristiyan Beyaz Misyonerler’in Irkçılığı’nın Afrika’da doğurduğu Tepkiler’den yararlanarak Belçika ve Fransız Kongoları’nda Kısa Ömürlü de olsa Ulusalcı Siyasal ve Kültürel Duygular’ın gelişmesinde Önemli Etkileri olan bir Hareket başlattı.

        Salvation Army’de Görevli olan Mpadi 1936’da Beyaz Misyonlar’dan ayrılarak Ngunzacılık (Kongo Dili’nde Ngunza: Peygamber)  Adlı Hristiyan Hareketi’nin Kurucusu Simon Kimbangu’nun Mürid’i oldu. Hareket’e Örgütsel bir Biçim kazandırdı, Kapsam’ını ve Etki’sini genişletti. 1939’da Siyahlar Misyonu Adı’yla Kilise’nin bir Yan Örgüt’ünü kurdu. Hareket 1950ler’in başlarında Güc’ünü ve Birliği’ni yitirdi.

 

 

Joseph Kasavubu

1910-1969

 

        1910?’da Belçika Kongosu’nda doğdu. 24 Mart 1969’da Boma,da öldü. Kongo Zumhuriyeti’nin İlk Cumhurbaşkanı (1960-1965). 1960’taki Bağımsızlık’tan Kısa bir Süre sonra, Ülke’de Düzen’in bozulmasını gerekçe göstererek İlk Başbakan Lumumba’yı Görev’den uzaklaştırdı.

        Kongo’daki Katolik Misyonerler’den Eğitim gördü. Bir süre Öğretmenlik yaptı. 1942’de Belçika Dömürge Yönetimi’nde Resmi Görev aldı ve Kongolular’a Açık en Yüksek Mevki olan Başkatipliğe kadar yükseldi.

        Kongo Bağımsızlık Hareketi’nin İlk Önderleri’ndendi. 1940lar’ın Sonları’nda Kültür Derneği ya da Mezunlar Birliği gibi Adlar altında Siyasal Bağımsızlık Amacı’yla Etkinlik gösteren Örgütler’de Önemli Görevler aldı. Ülke’deki en Büyük ve Güçlü Kabile Topluluklar’ından Bakongolar’ın (Kongo) bir Üyesi olarak, 1950ler’de Kabile’sine Belirli Ölçüde Bağımsız bir Kongo Devleti kurulmasını savunuyordu. 1955’te, Güçlü bir Kültürel ve Siyasal Dernek olan Abako’nun (Bakongo Birliği) Başkanlığı’na getirildi. 1957’de Belçikalı Yetkililer’in İzni’yle yapılan İlk Belediye Seçimleri’nde, Abako’nun Adayları Leopoldville’de Seçimler’i kazandılar. Kasavubu, Dendale Belediye Başkanlığı’na seçildi.

        1960’taki İlk Ulusal Seçimler’de Lumumba’nın Partisi, Kasavubu Önderliği’ndeki Abako ile Müttefikler’inden daha çok Oy topladıysa da, hiçbir Taraf kendi Başkanlığı’nda bir Koalisyon oluşturamadı. Sonunda bir Uzlaşma sağlanarak Kasavubu  Cumhurbaşkanlığı, Lumumba Başbakan oldu.

        Bağımsızlık’tan Kısa bir Süre Sonra Kongo Ordusu’nda İsyan çıktı. Bunun üzerine Belçika, bu Ülke’de yaşayan Yurttaşlar’ını koruma Gerekçe’siyle Kongo’ya Müdahale etti. Bu arada Moise Tshombe Önderliği’ndeki Katanga’da Bağımsızlığı’nı İlan etmişti. BM’in Girişimleri, Ülke’de Düzen’i sağlamakta Yetersiz kalınca, Başbakan Lumumba’nın SSCB’den Askeri Yardım alacağı bildirildi. Bunun üzerine Kasavubu, Albay Mobutu Komutası’ndaki Ordu’nun da Desdeği’yle Lumumba’yı Görev’den uzaklaştırdı ve Yeni bir Hükümet atadı. 1960 Sonları’nda Mobutu’nun yaptığı Darbe’yi de dolaylı olarak desdekledi. Bundan Kısa bir Süre Sonra Lumumba’nın  öldürülmesi, Kasavubu’yu özellikle Afrika Devletleri Karşısında Güç Durum’a düşürdü. 1964’te Tshombe’nin Başbakan olmasını sağlayan Kasavubu’nun Kongo Siyasal Hayatı’ndaki Rolü, Mobutu’nun 1965’te gerçekleştirdiği 2.Darbe’yle Son’a erdi.

  

Moise (-Kapenda) Tshombe

1919-1969

 

        10 Kasım 1919’da, Musumba, Belçika Kongosu’nda doğdu. 29 Haziran 1969’da Cezayir’de öldü. Afrikalı Siyaset Adamı. 1960’da Belçika Kongosu’ndan ayrılan, Katanga’nın (Bugün Shaba) Başkan’ı ve ardından kurulan Birleşik Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nin Başbakanı.

        Varlıklı bir Aile’den geliyordu. Baba’sından Büyük bir Ticari Miras devraldı. Ama İş Adamlığı’nda Başarılı olamayınca Siyaset’le ilgilenmeye başladı. 1951-1953 Arası’nda Katanga Eyalet Meclisi’nde Görev yapan Az Sayıda Kongolu Arasında Yer aldı. 1959’da Conakat (Confederation des Associations Tribales du Katanga- Katanga Kabile Birlikleri Konfederasyonu) Başkan’ı oldu.  Tshombe’nin Üyesi olduğu Güçlü Lunda Kabilesi’ne dayanan Conakat, Eyalet’teki Zengin Bakır Madenleri’ni El’inde tutan Belçikalı Maden Tekeli Yukarı Katanga Madencilik Birliği’nin desdeklediği bir Siyasal Parti’ydi. Tshombe 1960’da Belçika Hükümeti’nin Kongo’ya Bağımsızlık verilmesini görüşmek üzere topladığı Konferans’ta Conakat’ın Öneri’sinin Sözcülüğü’nü yaptı. Conacat Bağımsız Kongo’nun Yarı-Özerk Eyaletler’den oluşan Gevşek bir Konfederasyon olmasını öneriyordu. Konferans’ta Tshombe’nin Öneriler’i de, Kasavubu gibi Federasyon’dan Yana olan diğer  Diğer Temsilciler’in  de Öneriler’i reddedilirken Lumumba’nın Güçlü  bir Merkezi Cumhuriyet Tasarısı Kabul edildi.

        Mayıs 1960’ta yapılan İlk Genel Seçim’de Conakat Parlemento’daki 137 Sandalye’den yalnızca 8’ini kazanmasına Karşın, Müttefikler’iyle Birlikte Katanga Eyalet Meclisi’nde Çoğunluğu sağladı. Böylece Tshombe Eyalet Başkanı oldu.  Başlangıç’ta Lumumba’nın Ulusal Hükümet’ini Kabul etmiş görünmekle Birlikte, Bağımsızlık İlanı’ndan 2 Hafta sonra Halk Gücü Adlı Milis Örgütü’nün giriştiği ayaklanmayı Bahane ederek Katanga’nın Bağımsızlığı’nı İlan etti. Kongo Başbakanı Lumumba’nın Cumhurbaşkanı  Kasavubu ve Ordu tarafından Eylül 1960’da Zorla Görev’den uzaklaştırılmasından sonra Katanga’nın Cumhuriyet’ten ayrılma Konu’sunda Kasavubu’yla başladığı Görüşmeler’i sürdürmedi. Ocak 1961’de Lumumba’nın İşkence edilerek öldürülmesinde Tshombe’nin de Payı olduğu Kanı’sı Yaygın’dır.

        Tshombe kurduğu Devlet’in Uluslararası Alan’da tanınması için harcadığı  Çabalar’dan bir Sonuç alamadı. Ocak 1963’te BM Askeri Gücü’nün Katanga’ya Müdahale ederek Askerler’ini  Yenilgi’ye uğratmasından sonra İspanya’ya kaçtı. 1964’te Kongo’nun Doğu’sunda Baş gösteren bir Ayaklanma’yı bastırmak üzere Başbakanlığı üstlenmesi için Başkan Kasavubu tarafından Sürgün’den çağrıldı. Ayaklanmacılar’a Karşı Paralı Beyaz Askerler’i kullandığı Gerekçe’siyle  1965’te Görev’den uzaklaştırıldı. Bu arada, Görev’den uzaklaştırılmasına Kasavubu’ya Karşı bir Komplo’ya karışmasının Yol açtığı da Öne sürüldü. Tshombe bundan Sonra İspanya’ya döndü. 1967’de Kongo’ya dönmeye hazırlandığı yönünde Söylentiler çıktığı Sırada kaçırılarak Cezayir’e götürüldü. Cezayir Hükümeti Kongo Cumhurbaşkanı Mobutu’nun, Suçlular’ın İadesi Kural’ına Uygun olarak Tshombe’nin Kongo Yetkililer’ine Teslim edilerek yargılanmasıno istemesini Kabul etmedi. Ömrünün Sonuna Kadar Cezayir Kenti Yakınları’nda bir Ev’de Gözetim Altı’nda tutuldu.

 

Ezekiel Mphahleke

1919-

 

        17 Aralık 1919’da, Marabastad’da doğdu. Güney Afrikalı Romancı, Deneme ve Kısa Öykü Yazarı. Down Second Avenue Adlı Otobiyografi’si Güney Afrika Klasikleri Arası’na girdi.

        Pretoria’da yetişti.Johannesburg ve Natal’da Öğrenim gördü. Çok Kısıtlayıcı olan Bantu Eğitim Yasası’na Karşı çıktığı için Öğretmenlik Görev’inden uzaklaştırıldı. Bir Süre Pretoria’da yayınlanan Drum Dergisi’nde çalıştı. Güney Afrika Üniversitesi’nden Master Derecesi aldıktan sonra, Ülke’de kalıp Hükümet’in Siyah Yazarlar’a Karşı uyguladığı Baskılar’la Mücadele etmek yerine Nijerya’da Sürgün yaşamayı (1957) yeğledi. 1978’de Güney Afrika’ya döndü.Ertesi Yıl, Johannesburg’daki Witwatersrand Üniversitesi’nde Afrika Edebiyatı Bölümü Başkanı oldu.

        Mphahlele Afrika, Avrupa ve ABD’de Birçok Üniversite’de Öğretim Üyeliği yaptı. Paris’te yapılan Kültürel Özgürlük Kongresi’nde Afrika Programı’nı yönetti. Ulli Beier ve Wole Soyinka ile Birlikte  Nijerya’nın Ibadan Kenti’nde yayınlanan Etkili Edebiyat Dergisi Black Orpheus’un Yayın Yönetmenliği’ni yaptı. (1960-1964). Nairobi’de Yazar ve Sanatçılar  İçin bir Kültür Merkezi  olan Chemchemi’yi kurdu ve Yöneticiliği’ni üstlendi (1963-1965). Africa Today Dergisi’nin Yayın Yönetmeni oldu.

        Mphahlele’nin Eleştirel Yazıları The African Image ve Voices in the Whirlwind and Other Essays Adlı 2 Deneme Kitab’ında topladı. Güney Afrika’da Siyahlar’ın İlk Bağımsız yayınevi’nin de Kuruluş’una katılan Mphahlele Çağdaş Adrika Yazarları’nın işlediği başlıca Temalar’ı ve Usluplar’ı tanıymak Amac’ıyla Modern Adrican Stories ve African Writting Today Adlı 2 Antoloji yayınladı. Ayrıca 3 Kısa Öykü Kitab’ı, The Wanderers Adlı 2.bir Otobiyografik Roman ile Chirundu Adlı bir Başka Roman yazdı.

 

        Eserleri:

        -Down Second Avenue ,[7](2.Cadde’den Aşağı’ya)

        -The African Image , [8](Afrika İmgesi),

        -Voices in the Whirlwind and Other Essays , [9](Girdapten Sesler ve Diğer Denemeler),

        -Modern Adrican Stories , [10](Çağdaş Afrika Öyküleri),

        -African Writting Today ,[11] (Günümüzde Afrika Edebiyatı),

        -The Wanderers ,[12] (Gezginler),

        -Chirundu ,[13]

 

 

Patrice (Hemery) Lumumba

1925-1961

 

        2 Temmuz 1925’te Onalua, Kasai, Belçika Kongosu’nda doğdu. Ocak 1961’de Katanga (Bugün Shaba)da öldü.. Afrikalı Milliyetçi Önder. Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nin (Bugün Zaire) İlk Başbakanı (Haziran-Eylül 1960).  Belçika’nın Müdahalesi’yle gelişen Bölgeci Ayaklanmalar Sırası’nda Zorla Görev’den uzaklaştırılmış, ardından Ayrılıkçı Kuvvetler’e Teslim edilerek Acımasızca öldürüldü.

        Küçük Batetela Kabilesi’nden gelen Lumumba, bir Protestan Misyoner Okulu’nda 2 Yıl okuduktan sonra Kindu-Port-Empain’e (Bugün Kindu) giderek bir Kalay Şirketi’nde çalışmaya başladı. Orada Batı Kültürü’nü benimsemiş Afrikalılar’ın Devam ettiği Kulub’ün Etkin Üyeleri arasına girerek Yerel Gazeteler’de Çeşitli Şiir ve Denemeler yazdı. Belçika Yurttaşlığı için yaptığı Başvuru’nun Kabul edilmesi üzerine Leopoldville’e (Bugün Kinşasa) yerleşerek Posta Memuru olarak çalışmaya başladı. Daha sonra Stanleyville (Bugün Kisangani) Posta Müdürlüğü’ne Muhasebeci olarak atandı. Orada da Çeşitli Yayın Organları’nda Yazılar’ı çıktı.

        1955’te Belçika’da İşçi Sendikaları Konfederasyonları’ndan Bağımsız bir Memur Sendikası’nın Orientale Bölgesi Başkanı oldu. Aynı Yıl Kongo’daki Belçika Liberal Partisi’ne girerek Etkin bir Görev aldı. 1956’da Sömürgeler Bakanı’nın çağrılısı olarak Belçika’nın tanıtımını amaçlayan bir Gezi’ye katıldı. Dönüş’ünde Postane’deki bir Zimmet Olayı’na karıştığı Gerekçe’siyle tutuklandı. Ertesi Yıl 12 Ay Hapis ve Para Cezası’na çarptırıldı.

        Hapis’ten çıktıktan Sonra Siyaset’te daha Etkin Biçim’de Yer aldı. Ekim 1958’de Ülke Düzeyi’nde İlk Siyasal Parti olan Kongo Ulusal Hareketi’ni (MNC) kurdu. Aralık Ayı’nda Accra’da (Gana) toplanan İlk Afrika Halkları Konferansı’na katıldı. Afrika Kıtası’nın Çeşitli Yerler’inden gelen Milliyetçiler’le tanıştı ve Konferans’ın oluşturduğu Sürekli Organ’ın Üyeliği’ne seçildi. Konferans’ın Panafrikanist Havası daha Militan bir Tutum’a yönelmesinde Önemli Rol oynadı.

        Bu arada Belçika Hükümeti Aralık 1959’da yapılacak Yerel Seçimler’in ardından 5 Yıl içinde Kongo’nun Bağımsızlığa kavuşmasını öngören bir Program hazırladı. Bunu Bağımsızlık verilmeden önce İktidar’a Kukla Yöneticiler getirmeye Yönelik bir Girişim olarak değerlendiren Milliyetçi Çevreler, Seçimler’i Boykot edeceklerini açıkladılar. Boykot Kararı üzerine Belçikalı Yetkililer, daha Baskıcı bir Politika izlemeye başladı. 30 Ekim’de Stanleyville’de çıkan Çatışma’da 30 Kişi öldü. Lumumba ayaklanmayı başlatmakla suçlanarak tutuklandı.

        Taktik değiştirerek Seçimler’e katılma Karar’ı alan MNC, Stanlyville’de Oylar’ın %90’ını alarak Büyük bir Zafer kazandı. Ocak 1960’ta Belçika Hükümeti, Siyasal Değişiklikler’i tartışmak üzere Brüksel’de Bütün Kongo Partiler’inin çağrıldığı bir Yuvarlak Masa Konferansı düzenledi. MNC Temsilcileri’nin Lumumba olmadan toplantıya  katılmayacaklarını bildirmeleri üzerine Lumumba Serbest bırakıldı ve Uçak’la Brüksel’e getirildi. Toplantı Sonu’nda Mayıs’ta Seçimler’in yapılması ve 30 Haziran’da Bağımsızlığın İlan edilmesi Karar’a bağlandı. Çok Sayı’da Parti’nin katıldığı Seçimler’i MNC Büyük bir Farkla kazandı. Ulusal Önder Konumu’na gelen Lumumba 23 Haziran 1960’da Cumhurbaşkanı Kasavubu Önderliği’ndeki Bakongo Birliği’yle (Abako) bir Koalisyon Hükümeti kurdu.

        Bağımsızlık’tan bir kaç Gün Sonra, Belçikalı Komutanlar’ına Karşı çıkan Bazı Ordu Birlikleri ayaklandı. Karışıklıklar Sırası’nda , Kongo’nun Zengin Maden Bölgesi Katanga’da Ayrılıkçı bir Hareket başladı. Belçika Hükümeti, Yurttaşlar’ını Koruma Gerekçe’siyle  Bölge’ye Asker gönderdi. Ama Katanga’ya ulaşan Belçika Birlikleri, Moise Tshombe’nin Ayrılıkçı Yönetim’ini desdeklediler.

        Kongo, BM’e başvurarak Belçika Birlikleri’nin  Sınır Dışı edilmesi ve İç Barış’ın yeniden kurulması için Yardım Taleb’inde bulundu. Lumumba, Başbakan olarak, Karışıklıklar’a Son vermek için El’inden gelen Çaba’yı gösterdi.Ama Ordu’nun İktidar’a Bağlılığı çok Zayıf, Sivil Bürokrasisi de Eğitimsiz ve Deneyimsiz’di. Diğer Yan’dan Ülke’ye gönderilen BM Barış Gücü Hükümet’e tepeden bakan, başına Buyruk bir Odak Durum’una geldi. Hükümet’in Taban’ını oluşturan Siyasal İttifaklar Her an dağılmaya Açık’tı. Sonuçta Belçika Birlikleri Ülke’den çıkmadı ve Katanga’daki Ayrılıkçı Hareket Ayakta kaldı.

        BM Barış Gücü’nün Katanga Ayaklanması’nı bastırmak için Yardım etmeye yanaşmaması üzerine Lumumba Sovyetler Birliği’ne başvurarak Birliklerini Katanga’ya taşıyabilmek için Uçak göndermesini istedi. Ayrıca Ağustos’ta Leopoldville’de Toplantı’ya çağırdığı Bağımsız Afrika Devletleri’nden kendisini desdeklemelerini istedi. Bu Gelişmeler özellikle Batılı Devletleri ve Koalisyon Hükümeti’nde daha Ilımlı bir Çizgi’yi Temsil eden ve Bölgeler’e Sınırlı Özerklik tanınmasını savunan Cumhurbaşkanı Kasavubu’nun Yandaşları’nı Tedirgin etti.

        Cumhurbaşkanı Kasavubu 5 Eylül’de Lumumba’yı Görev’den aldı. Lumumba Kasavubu’nun buna Yetki’si olmadığını İleri sürünce, ortaya Meşru Merkezi Hükümet olduğunu savunan İki Grup çıktı. 14 Eylül’de Kongo Ordusu Genelkurmay Başkanı Albay Joseph Mobutu Yönetim’e El koyarak Kasavubu’yla anlaştı. Ekim’de, BM Genel Kurulu Kasavubu Hükümeti’ni tanıdı. Afrika Devletleri ise bu Konu’da 2 Karşıt Kamp’a bölündü.

        Lumumba Kasım’da BM Koruması’nda bulunduğu Leopoldville’den Yandaşlar’ının Denetim’indeki Stanleyville’e geçmeye çalıştı. Kasavubu’nun Kuvvetleri tarafından yakalandı ve 1 Aralık’ta tutuklandı. 17 Ocak 1961’de Ayrılıkçı Katanga Yönetimi’ne Teslim edildi ve Ağır İşkenceler görerek öldürüldü. Ölüm’ü Bütün Afrika’da Büyük Tepki’yle karşılandı. Böylece Afrika Ulusalcılığı’nın Simgeler’inden Biri Durum’una geldi. Moskova’da Yeni açılmış olan bir Üniversite’ye Ad’ı verildi (Patrice Lumumba Halklar’ın Dostluğu Üniversitesi). Dahası, Katanga’ya gönderilmesinde Rol oynadığı sanılan Mobutu tarafından 1966’da ‚Ulusal Kahraman’ İlan edildi.

        Geride Güçlü bir İz ve Canlı bir Anı bırakmakla Birlikte Afrika Ulusalcılığı’na Düşünce Planı’nda Özgün bir Katkı getirmeyen Lumumba’nın Temel Hedef’i, Birleşik bir Kongo’nun yaratılması, Ülke’nin Kabile ya da Bölge Temel’inde bölünmemesiydi. Bir çok Afrikalı Önder gibi Panafrikanizm’i ve Sömürgeci İlişkiler’e Son verilmesini savunuyordu. Afrika’ya Özgü Değerler’e Dönüş ve Her Türlü İthal İdeoloji’nin Reddi Biçim’inde tanımladığı ‚Olumlu Tarafsızlık’ Yönetim’ini belirleyen Başlıca İlke’ydi. Öne çıkmasını sağlayan en Önemli Özelliği ise Ülke İçinde ve dışında kazandığı Düşmanlar’a Karşın Bağımsızlık Politika’sını sürdürmede takındığı Kararlı Tutum’du. Lumumba’ya gösterilen Sert Tepki’nin Temel’inde Jeopolitik Konum’u, Zenginliği, Büyüklüğü ve Beyazlar’ın Egemenliği’ndeki Güney Afrika’ya Yakınlığı Nedeniyle Büyük Önem taşıyan Kongo’nun Radikal bir Çizgi’ye yönelmesinden duyulan Korku yatıyordu.

 

 

 

Joseph (See Seko) Mobutu

1930-

 

        Asıl Ad’ı Joseph (Sesire) Mobutu. 14 Ekim 1930’da, Lisala, Belçika Kongosu’nda doğdu. 1965’den bu Yana Zaire Devlet Başkanı, İktidar’ı bir Darbe’yle El’e geçirip Güçlü bir Merkezi Yönetim kurdu.

        1949’da Belçika Kongosu Ordusu’nun Maliye Dairesi’nde Memur olarak çalışmaya başladı.Ordu’dayken Leopoldville’de yayınlanan Çeşitli Gazeteler’de  Makaleler yazdı. 1956’da Ordu’dan ayrıldıkran sonra L’Avenir Adlı Günlük Gazete’de Muhabir olarak çalıştı. Daha sonra Haftalık Actualites Africaines Dergisi’nin Yayın Yönetmeni oldu.

        Gazetecilik yaptığı Yıllar’da Kongo’nun Ulusalcı Önderi Lumumba ile tanıştı. 1958’de Lumumba’nın kurduğu Kongo Ulusal Hareketi (MNC) Adlı Siyasal Parti’ye katıldı. 1959’da Belçika’nın Kongo Haberalma Teşkilatı’na (Inforcongo) çalışmak üzere gittiği Brüksel’de MNC’nin Bürosu’nu kurdu. Ertesi Yıl, Kongo’nun Bağımsızlığı Konferansı’na katıldı. Konferans’ta Hapis’te bulunan Lumumba’yı Temsil etti ve Lumumba’nın Güçlü bir Merkezi Yönetim’e Sahip Bağımsız bir Kongo Devleti  oluşturulması Yol’undaki Görüşler’ini savundu.

        Kongo’nun 30 Haziran 1960’da Bağımsızlığını kazanmasından sonra Devlet Başkanı Kasavubu ile Başbakan Lumumba’nın Koalisyon Hükümeti tarafından Genelkurmay Başkanlığı’na getirildi. 8 Gün sonra Ordu içinde çıkan Ayaklanma’yı Askerler’e Rütbe ve Para dağıtarak Denetim altına almayı başarması Konum’unu daha da güçlendirdi.

        Kasavubu ile Lumumba Arasındaki İktidar Mücadelesi Sırası’nda Lumumba’nın SSCB’den Yardım aldığını Öne süren Lumumba’yı Görev’den almasına El altından Yardımcı oldu.  Lumumba Eylül 1960’ta Kasavubu’yu devirmek için Kuvvet toplamaya başlayınca bir Darbe düzenleyerek İktidar’ı El’e geçirdi. Ama 2 Ay Sonra Yönetim’i Kasavubu’ya devretti. Mobutu’nun Lumumba’nın öldürülmesinden de Sorumlu olduğuna inanılır.

        1961’de Silahlı Kuvvetler Başkomutanı oldu. 4 Yıl sonra Kasavubu’yu bir Darbe’yle devirerek Devlet Başkanlığı Görev’ini üstlendi. 1967’de Kongo Ordusu’na Bağlı Paralı Askerler’in başlattığı Ayaklanma’yı bastırdı. Katanga Bakır Madenleri’ni devletleştirerek ve Yabancı Sermaye’yi Teşvik ederek Ekonomi’yi canlandırmaya çalıştı.

        Diğer Yandan  Yönetim’ine Sivil bir Görünüm kazandırmak Amac’ıyla Önemli Devlet Görevler’ine Asker Kökenli  olmayan Kişiler’i getirdi. Ülke’nin Tek Yasal Partisi olan   Devrimci Halk Hareketi (MRP) Aracılığı’yla Halk’ın Desteği’ni kazanmaya çalıştı. Bununla Birlikte, daha önceki Hükümetler’de Önemli Roller üstlenen Kabileler’in, Ekonomik Canlanma’dan Paylar’ını alamayan Küçük Çiftçiler’in ve Üniversite Öğrencileri’nin Muhalefet’iyle karşı karşıa kaldı. Karşılaştığı bir başka Sorun’da Angola’da üslenerek Shaba Bölgesi’ni Sürekli olarak Tehdit eden Katangalı Ayaklanmacılar oldu.

        Devlet Başkanlığı Sırası’nda Ülke’deki Adları, Afrika Dili’ndeki Adlar’la Değiştime Kampanyası başlattı. Ekim 1971’de Ülke’nin Ad’ını Zaire olarak değiştirdi. Kendisi de Ocak 1972’de Sese Seko adını aldı.